امارگیر حرفه ای وبلاگ و سایت

امنيت غذاييوكشاورزيدرشهرستان هريس                                  تحقيق ونگارش: محرم فرزانهOاهدا:به كشاورزان سخت كوش ومحرومسرشنا سه:فرزانه،محرم ،1349-عنوان وپديدآور: امنيت غذايي وكشاورزي درشهرستان هريس/تحقيق ونگارش محرم فرزانه .مشخصات نشر: تبريز:محرم فرزانه،1385.مشخصات ظاهري:69ص.:جدول.يادداشت: فيپايادداشت:كتابنامه ص.62يادداشت: نمايهموضوع: كشاورزي- - ايران- - هريس.موضوع: دامپروري- - ايران - - هريس.رده بندي كنگره: 9254الف/471  sرده بندي ديويي:955322/630شماره كتابخانه ملي:85022084منام كتاب: امنيت غذايي وكشاورزي در شهرستان هريسنويسنده: محرم فرزانه هريسنوبت چاپ: اولقيمت:1000ريالشماره شابك:964-06-9704-4تيراژ:500 تعدادصفحه:70اندازه: وزيرينشاني: شهرستان هريس ،خيابان انقلاب ،كوچه  ي فرهنگ، پلاك 32تلفن: 6122144-0432/ همراه09143311148وبلاگ:mfh11.persianblog.com      كليه ي حقوق براي ناشر(مؤلف) محفوظ است.نام كتاب: امنيت غذايي وكشاورزي در شهرستان هريسنويسنده: محرم فرزانه هريسنوبت چاپ: اولقيمت:1000شماره شابك:964-06-9704-4تيراژ:500 تعدادصفحه:70اندازه: وزيرينشاني: شهرستان هريس ،خيابان انقلاب ،كوچه  ي فرهنگ، پلاك 32تلفن: 6122144-0432/ همراه09143311148وبلاگ:mfh11.persianblog.com      كليه ي حقوق براي ناشر(مؤلف) محفوظ است.فهرستعنوان                                                                          صفحهمقدمه                                                                                     7الف) دامپروري                        9               نژادهاي دامي منطقه                                                         10شيوه ي دامپروري                                                               10    نوع جايگاه پرورشي دام هاي منطقه                                11پرورش ماهي                                                                       11صنعت مرغداري                                                                  12پرورش زنبور                                                                       14توليد لبنيات                                                                         16 ارائه ي  پيشنهاد                                                                  16  ب ) زراعت                                         19                           سيماي كشاورزي منطقه                                                    20 كشت بها ره وپائيزه                                                       29ارقام گندم براي مزارع آبي                                        29ضد عفوني كردن غلات بر عليه سياهك ها                   32علل كاهش بيماري سياهك پنهان                                 33علل عدم كنترل قطعي بيماري سياهك                      33 علف هاي هرز غلات                                                      34مشكلات وموانع                                                            36سرخرطومي يونجه                                                       39موانع موجود                                                                39آفات مهم در شهرستان هريس                                                42از بيماري هاي مهم گياهان زراعي                                43پ ) باغباني                                         44 باغ                                                                               45 نكات ومسائل باغات                                                    47آفات درختان ميوه                                                           48كرم سيب                                                                     48ت ) آبياري                                          54انواع روش هاي آبياري                                             55 مناطق آبياري باراني                                                  56ارائه ي چند پيشنهاد                                                   56مشكلات آب منطقه                                                     57ارائه   ي پيشنهادوارزيابي مشكلات                              58منابع و مأخذ                                                               62فهرست جداول                                                             63اعلام                                                                           64اطلاعاتي مختصر درباره ي صاحب اثر                            70 مقدمهامام صادق «ع»فرمود:«ان الله عزوجل احب لانبيائه من الاعمال الحرث والرعي لئلايكرهواشيئا من قطرالسماء» خداوند براي پيامبران خويش ازميان كارها،كشاورزي ودامداري راپسنديدتااينكه ازبركت آسمان(ريزش باران)چيزي راكراهت ندارند.[1]از روزي كه نفت كشف شد اندك اندك قامت رساوتنومند كشاورزي درمملكت ما نحيف گشت.درعين حال اكنون همه اعتراف دارندكه يكي ازاركان اساسي اقتصاد-آن هم باارزش افزوده ي بالا- دامپروري،زراعت وباغباني است. پرداختن به اين امور،علاوه برتامين نيازهاي غذايي،دربالندگي ساير بخش هاي اقتصادي نيز مؤثرواقع مي شود.تنوع چشم گير شرايط آب وهوايي واقليمي اين آب وخاك نيز ازويژگي هاي قابل توجهي است كه راه را براي هرگونه پيشرفت باز مي گذارد.در اين  راستا، امرخطيرتحقيق وپژوهش از بنيادي ترين بسترهاي شناخت توان بالقوه ي كشاورزي ومحصولات استراتژيك آن به حساب مي آيد،با عنايت به اين مهم است كه ماحصل تحقيقات خويش را كه برآيند تلاش هاي فشرده اي است در اختيار متوليان، روستائيان وكشاورزان قرار مي دهم.اساس مجموعه اي كه در پيش روي داريد در فواصل سالهاي 1378و1379به رشته ي تحرير درآمده است. ولي علل وعواملي چند بعد ازپايان تحقيق ، مانع چاپ آن گرديد.اكنون با عنايت و توجه خداوند متعال اين كتاب به زيور چاپ آراسته گرديده واز نظر خوانندگان مي گذرد.بديهي است از محضر عزيزان زيادي در جمع آوري اطلاعات سود برده ام لذا به موجب حديث شريف( لم يشكرالمخلوق لم يشكرالخالق) تذكار چند نكته را لازم مي دانم:1)از آقايان ابراهيم طهماسب پور مديريت خدمات كشاورزي هريس، مهندس ايرج طاهري، مهندس بهرام بيگ زالي، مهندس فضل الله كاظمي، مهندس صالح فرهادي، مهندس شاهين مقدم ومهندس حيدر حسن زاده2)ازمهندس احمد نوربخش كه بروشور عملكردواحد حفظ نباتات را در اختيارم گذاشته و اجازه ي استفاده از آن را به طور كامل تفويض كرد.3)ازآقايان علي اشرفي(كارشناس دامپروري) ، حميدرحيم لووهمشهري عزيزم آقاي جمشيد عبدالرحيمي4)ازآقايان مرتضي فتوحي، محمد ابوالقاسمي ،مرتضي ملك زاده و هادي ابوالقاسمي كه به انحا ي مختلف مرا ياري رسانده اند تقدير وتشكرمي نمايم.[2]                                 محرم فرزانهجمعه29شهريور1381مصادف باشب ميلادفرخنده ي حضرت علي عليه السلام مطابق با11رجب1423هجري قمريبرابربا19سپتامبر2002ميلادي          الف ) دامپروري نژادهاي دامي منطقه-گاو:گاوهاي منطقه اغلب آميخته به صورت توده بوده كه تمايل زيادي به سرابي دارد .در رابطه با نژادهاي اصيل گاوهاي دو رگه هِلشتاين توسط تعدادي از دامداران نگهداري مي شود .گاوداري صنعتي چندان مرسوم نبوده ونزديك به ده واحداحداث گرديده كه عمدتاً غير فعال مي باشند از اين تعداد يك واحد پروار بندي گوساله غير فعال اختصاص به هريس دارد .بقيه به علّت نداشتن مزارع تأمين علوفه ،ايستگاههاي جمع آوري قابل دسترس ،عدم آشنايي كافي با نحوه ي پرورش وغيره وضع چندان خوبي ندارد .-گوسفند :گوسفندان اين منطقه همانند گاوها به صورت توده بوده كه اكثراً تمايل به توده هاي مغاني دارند .ساير توده ها از جمله ماكويي[3]،قيزل[4] و…به صورت تعداد قابل شمارش به طور اتّفاقي از شهرستان هاي همجوار خريداري وپرورش مي يابند .-گاوميش :از نژادهاي مشكي ويا پيچره مي باشند .اكثريّت با مشكي است .- بز:نژاد بز ها ،منطقه اي مي باشد .- اسب :درمسير جادّه ي منتهي به ورزقان دربخش خواجه ودرميان روستاهاي اين محدوده، اسب هاي داراي نژاد متمايل به قره باغ نگهداري مي شود .شيوه ي دامپروي گاوها وگوسفند هاي منطقه به صورت سنتي ودراصطبل بسته نگهداري مي شوند. موفقيت دامدار تنها از فعاليّت كل اعضاي خانواده وتهيّه ي مواد غذايي دام ها از اراضي كشاورزي ناشي مي شود .در رابطه با گوسفندوبز بايد گفت:در مناطقي كه وضع مراتع خوب بوده ودر فصولي كه دام متكي به آن و بارش ساليانه مناسب است پرورش دام ها تا حدّي جنبه ي اقتصادي به خود مي گيرد .نوع جايگاه پرورش دام هاي منطقهغالباً از ديوارهاي سنگ وگل با سقف چوبي ساخته شده اند وداراي آغُل هاي تَعليف كاه گِل وسنگي مي باشند .كف آنها گِلي يا نهايتا سنگ فرش و گاهي بدون نور وتهويه است .انواع كنه ها ،حشرات موذي وموش به چشم مي خورد.در تعدادي از روستاها به خصوص روستاهاي خواجه جايگاههاي سنگ و سيمان با طاق قوسي وجود دارد  كه از نظر تهويه مناسب هستند. در مركز شهر هريس و در تعدادي از روستاها،با اعتبارات  بانكي اقدام به بهسازي و نو سازي جايگاههاي دامپروري شده و مصالح بكار رفته در ديوارها ازجنس سنگ، آجر و سيمان بوده ،‌سقف: آهني با طاق ضربي ياقوسي و يا تيرچه بلوك وكف آغُل ها سيماني و داراي نور و تهويه مي باشد.حمايت هايي كه دراين بخش از سوي  بانك هاي عامل صورت مي گيرد چندان قانع كننده وكافي نيست.پرورش ماهي با توجه به كمبود منابع آبي در سطح شهرستان و عدم آشنايي كشاورزان و دامداران پرورش ماهي چندان رايج نبوده و در سالهاي اخير چهار مورد گرمابي يا سردابي از طريق اداره ي شيلات و جهاد سازندگي با استفاده از اعتبارات بانكي احداث  شده است كه  در روستاهاي نوجه ده ،‌هيق ، سرند و شهرهاي هريس و خواجه موجود مي باشند. اخيراً منابع آبي مناسب درحال شناسائي مي باشد تا بدين صورت از آب هاي مورد استفاده براي كشاورزي براي پرورش ماهي نيز استفاده شود. اولين گام براي اين مهم، تشويق روستائيان براي جلوگيري از هدر رفتن آب است.صنعت مرغداريمرغداري در روستاها به صورت سنتي از قديم رواج داشته و دارد كه همانند ساير شهرستان ها هر خانوار روستائي چند قطعه مرغ و خروس براي تأمين گوشت سفيد وتهيه ي تخم مرغ مورد نياز خانواده و احتمالاً به مقدار ناچيز براي فروش نگهداري مي كنند. نژاد اين مرغ ها و خروس ها متمايل به مرندي است و در سال هاي اخير نگهداري مرغ و خروس هاي لِكهورن رواج يافته است كه تا حدّي  اقتصادي مي باشد و دليل آن هم استفاده از ضايعات كشاورزي و خوراك خانوار در تغذيه ي آنهاست. مرغداري صنعتي در دو سال گذشته با استفاده از اعتبارات ناچيز بانكي رواج يافته كه تعداد 6 واحد مرغداري تخمي و 5 واحد مرغداري گوشتي با ظرفيت 106 هزار و 636 قطعه مرغي تخمي و 78 هزار قطعه  مرغ گوشتي در حال فعاليت مي باشند.در كاهش قيمت تخم مرغ، صنعتي بودن و استفاده از كارشناسان و دامپزشكان  نقش بسزايي دارد.ليست مرغداران گوشتي وتخم گذار نام مرغدارظرفيتمحل توضيحيوسف زارع10000قطعهشهرك پايينبه تخمگذار تبديل گرديده استاكبر فرد10000قطعهونيارتعاوني موسوي28000قطعههريس مجيد ارجمند5000   قطعهخواجه  اكبر مدني6000 قطعهخواجه شركت آبياران10000 قطعهامندي جبرائيل رحيمي5000 قطعهخواجهاكبر مهري5000قطعهخواجهدهقان نامور25000 قطعهعلي احتراميعلي احترامي6500 قطعهخواجهاز اينجا به بعد مرغداران تخمگذارحسن زارع7000 قطعههريس  صبا هريس نژاد12636قطعههريس علي اصغر رجب زاده27000قطعهشهرك رضا توكلي20000قطعهشهركشركت آينالو20000قطعههيق خواجهجبار رحيمي10000قطعهمهرامعيوض باقري10000قطعهنمرورپرورش زنبورشهرستان تبريز با 18/25 درصد عمده ترين مركز پرورش استان آذربايجان شرقي و شهرستان هريس با82 درصد كمترين كندوي عسل را دارا مي باشند. زنبورداري از دير باز به صورت سنتي در سطح شهرستان هريس رواج داشته كه به علت كاهش ميزان بارندگي ساليانه و خشكسالي منطقه و اقليم هاي نامناسب حاكم بر منطقه و نداشتن  اطلاعات پرورشي رو به انزوا نهاده و در  سال هاي اخير كُلني ها تلف شده و از بين رفته اند. كُلني هاي مدرن به علت غير استاندارد  بودن شانه هاي عسل و كندو هاي پرورشي و  نداشتن اطلاعات علمي منطبق با واقعيت زندگي زنبور  عملاً‌با شكست مواجه شده است.  تشكيل دبيرستان  كار و دانش در رشته ي زنبور داري  به تربيت جوانان مجرّب در اين رابطه كمك  مي نمايد.در فصل بهارباشكوفايي گلهادركوهستان هاي شهرستان هريس زنبورداران مهاجر ازساير شهرستان هاي مجاور،‌حداكثر بهره مندي را دارند.زنبور ستانرديفنام بخشتعداد زنبورستانتعداد كندونام دهستانتعداد زنبورستانتعداد كندوبوميمدرنبوميمدرن1مركزي25111171463زرنق57308235بدوستان شرقي98702395خانمرود78284319مهرانرود شمالي181691682خواجه2799554663بدوستان غربي1272158235مواضع خان شرقي41259130مواضع خان شمالي1112246590توليد لبنيات مقدار شير توليدي دامداران بيشتر براي مصرف خانوادگي دامداران بوده ومازاد آن به صورت ماست،پنيروكره به شهرانتقال مي يابد .در شهر هريس وروستاهاي اطراف آن ، دامداران شير،ماست وكره ي مازادبه مصرف خود رابه مغازه هاي لبنياتي شهر هريس مي فروشند كه ظاهراً به علّت كمي تقاضا با  مشكل مواجه هستند. ارائه ي پيشنهاد جهت بهبود وضع دامپروري وتوليد در رابطه باگوسفند وبز عمده ترين مشكل كه قابل ذكراست جايگاه هاي نگهداري بوده كه براي بهبود وضعيت آن بهتر است روستائيان آموزشهاي ترويجي لازم همراه با نمايش نتيجه اي كافي را پشت سر بگذارند وبهترين راه در اين رابطه آموزش خود دامداران وفرزندان با استعداد آنها مي باشد زيرا اكثراً امكانات اوليه را دارندولي فرهنگ نامناسب در  مرحله ي اجرا مارا ناگزير مي سازد كه بگوييم: بايداولويت با رعايت مسائل بهداشتي،تامين نور، استفاده از آهك براي ضد عفوني كردن واز همه مهم تر تهويه ي كافي باشد.پيشنهاد مي شود سياست هاي ارائه ي تسهيلات احداث دامداري به طور صددرصد به بخش نوسازي وبهسازي دامداري ها سوق داده شود. دررابطه با تغذيه ي گوسفندان، دامها مشكل نحوه ي تغذيه دارند چراكه مواد انرژي زا را به حد كافي تامين مي كنند ولي نحوه ي استفاده از آن ها براي دام هامناسب نيست . مثال براي اين امر نحوه ي استفاده از جو مي باشد كه دامداران به حد كافي دانه جو داشته ويا خريداري مي نمايند اما به صورت دانه ي كامل به مصرف دام هاي خود مي رسانند .آمار دامي شهرستان برحسب راس درسال 76و78سال -گوسفند و برهبز و بزغالهگاو بوميگاو دو رگگاو اصيلگاو ميشتك سمي ها761853353110031570577642229216774781810003110033217340040012766790در فصل چرا، گوسفندان در مراتع،با مشكل كم آبي وعدم تا مين آب بهداشتي مواجه هستند .علاوه بر اينكه دام ها به آب سالم دسترسي ندارند از آب هاي راكد جمع شده در پشت بندهاي كوچك خاكي ويابركه هاو چاله ها كه مملو از آلودگي ها ،انگلهاو زالو مي باشند مصرف مي كنند ،براي رفع اين معضل پيشنهاد مي شودتوسط اداره ي منابع طبيعي آبشخورهابراي جمع آوري آب سالم وبهداشتي ساخته شود و نحوه ي استفاده از آبشخورها براي دامداران آموزش داده شودونيزدامداران كلاس هاي آشنايي با مضرات آب هاي راكد و آلوده را فرا گيرند، در فصل چراي دام ها هم چنين براي آنها به صورت مطلوب فيلم نمايش داده شود تابا نتيجه ي كارآشنا شوند و مشكلات تخريب مراتع،بيش از اين ادامه نيابد ودر نهايت براي احياي اين مراتع كارهاي اساسي  با مشاركت دامداران هرچه زود تر آغاز گردد . پراكندگي آبشخورها،متناسب باوضعيت مراتع وتعداددامها درجاهاي مناسب اهميت خدشه ناپذيري است كه جاي هيچ تعللي را باقي نمي گذارد. آبشخورها اگر كافي نباشند ويادر جاهاي مناسب نباشند محدوده ي نزديك يك آبشخور با چرا به سرعت ازبين مي رودودرعوض نقاط ديگركه دور خواهند بودكمتر چرانيده مي شوند.      مشكلات پرورش گاو وگاوميش نيزتقريبا مشابه گوسفندوبز مي باشد ،لذاپيشنهاد مي گردداحداث دامداري هاي كوچك با مصالح ارزان قيمت توسعه داده شودهمچنين اعطاي تسهيلات بانكي با هدف حفظ وتوسعه ي اشتغال ،افزايش توليد،تامين منابع ونقدينگي دربخش هاي مختلف ازجمله احداث دامداري هاي صنعتي به طورصد در صددراين شهرستان اختصاص يابدزيراآنان دامدار بوده واز اين كارروزي كسب مي كنند .چه بهتر خواهد بود نحوه ي پرورش بهبود يابد تا از هدر رفتن مواد غذايي دام ها ،وقت وامكانات ملي جلوگيري شود زيرا دامداري هاي صنعتي غير فعال بوده واز تسهيلات بانكي كه سرمايه ي ملي كشور هستند استفاده نموده وبلا استفاده رها شده اند .مرغ داريهاي صنعتي تا حد زيادي علمي تر بوده وبايستي با دامپزشكان ومهندسين در احداث واحدهاي مرغداري وپرورش طيور مشورت كنندواز راهكارهاي علمي واصولي استفاده نمايند .پيرو توضيحاتي كه پيرامون زنبور عسل قيد گرديد نحوه ي برخورد با مشكلات ،عدم اطلاعات كافي زنبورداران با نحوه ي زندگي زنبور عسل ،خشك سالي و وضع زنبور  قابل توصيف نيست .تعدادكلني هاي بومي دو هزار72 كلني وكلني هاي مدرن شش هزار 126مي باشند.براي بهبود وضعيت زنبورداري ترويج كندو هاي استاندارد واز همه مهم تر استفاده از كادر هاي استاندارد ضروري مي باشد  .دارو هاي مبارزه با آفات وبيماريهاي زنبور عسل بيش از حد گران بوده ودر عين حال با وجود گراني در شهرستان هريس كمياب نيز مي باشند .انتظار مي رود مسؤولين باعنايت به موارد مطروحه رضايت خدا وبندگان خدا رافراهم آورند.              ب )زراعتسيماي كشاورزي منطقهازمجموع 238 هزار هكتار مساحت شهرستان هريس حدود 95 هزار هكتار قابل كشاورزي مي باشد كه از اين رقم 53هزارو376 هكتار ديم محسوب مي شود كه همه ساله نيمي از آن زير كشت رفته و نيمي ديگر آيش باقي مي ماند همچنين 12هزارو84هكتار اراضي آبي و نيمه آبي محسوب مي شود كه هر ساله به كشت محصولات زراعي اختصاص مي يابد محصولات عمده ي زراعي منطقه عبارتند از: گندم، جو، يونجه،‌اسپرس،‌حبوبات و صيفي جات.باغباني در شهرستان هريس به دليل پاره اي معضلات آب و هوائي وعدم تمايل ساكنين گسترش چنداني نداردو حدود 345 هكتار برآورد مي شود كه عمده محصول باغات منطقه را سيب و زردآلو تشكيل مي دهد كل كشاورزي شهرستان هريس ازتعدادهفت هزارو622 بهره برداري تشكيل يافته است كه 93/3 درصد كل بهره برداري هاي استان را تشكيل مي دهد. كل اراضي زراعي شهرستان  هريس نيز 17/5 درصد از اراضي زراعي  استان را تشكيل مي دهد. تأمين آب كشاورزي از مشكلات انگشت نماي منطقه به شمار مي رود كه ناشي از كمبود آب هاي سطحي و حفره هاي آب زير زميني مي باشد. تاكنون پانزده سدّ در شهرستان هريس از سوي ادارات آبياري ، مديريت كشاورزي ، جهاد سازندگي و بخش خصوصي احداث شده است كه تعدادي از آنها عبارتند از : آرباطان، پارام، مقصودلو، امند،‌مينق،‌ينگجه، باروق ،‌سراي، ‌زرنق،‌نمرور و … كه از اين ميان سد خاكي آرباطان با ظرفيت مخزن 25 ميليون متر مكعب،‌با كانال تغذيه اي به طول 27 كيلومتر با دربند انحرافي زرنق و مهربان با ظرفيت آبگيري 40 ميليون متر مكعب آن به اراضي مسير كانال اختصاص يافته و 20 ميليون متر مكعب در هر شاخه  ذخيره خواهد شدازسوي سازمان كشاورزي آذربايجان شرقي احداث و تكميل شده و قادر به آبياري هفت هزار هكتار از اراضي زراعي شهرستان هريس مي باشد. همچنين قسمت عمده ي آب اراضي آبي از طريق 502 حلقه چاه نيمه عميق ،‌35 حلقه چاه دستي و 83 رشته قنات كه تنها نيمي از آنها فعال مي باشد تأمين مي شود. درجهت بالا بردن راندمان آبياري تاكنون 20 مورد آبياري تحت فشار در سطح 8/608 هكتار اجرا و در سطح 35 هكتار نيز در دست اقدام مي باشد. علاوه بر پروژه هاي آبياري تحت فشار، مديريت كشاورزي* شهرستان هريس تاكنون نسبت به احداث كانال بتني آباديهاي انديس ،‌برازين ،‌خشكناب،‌مقصودلو،‌پارام و ينگجه و همچنين برخي ديگر از روستاهاي شهرستان اقدام نموده است.از نظر ماشين آلات كشاورزي 731 دستگاه تراكتور ، 15 دستگاه كمباين ،‌380 دستگاه رديف كار و تعدادكثيري از ادوات دنباله بند در سطح شهرستان مي باشد.نقش زمين در بخش كشاورزي به منزله ي جسم در انسان است و  امور رسيدگي به اين موضوع توسط مديريت امور اراضي استان زير نظر سازمان كشاورزي و به تبع آن در شهرستان ها توسط واحدهاي امور اراضي زير نظر مديريت هاي كشاورزي اداره مي شود.  از آنجايي كه درگذشته  همواره بخش كشاورزي آماج حملات استانها واقع گرديد زمين نيز به تبع آن مورد هجوم قرار گرفت اين امر موجب گرديد جهت سازماندهي و بهره وري بهينه از زمين و حفظ كاربري آن در بخش كشاورزي جهت نيل به خود كفائي كشاورزي و مصون نگهداشتن آن براي نسل هاي آينده متصديان امر اقدام به وضع قوانين و مقررات مربوط به زمين در سطح وسيع  نمايند كه فعلاً مديريت هاي امور اراضي در چهار چوب همان قوانين و مقررات وظايفي را عهده دار مي باشند كه اهم فعاليت ها به شرح زير مي باشد:1- شناسائي اراضي موات (‌اراضي يي كه ازحيزانتفاع افتاده است)2- صدور رأي اراضي اموات3- صدور اسناد مالكيت براي اراضي موات و به دنبال آن احياي  زمين و واگذاري به كشاورزان4- دريافت سند به ساير  اراضي دولتي(‌باير- مازاد بر فسق – مجهول المالك و غيره )5- استعداديابي اراضي موات و باير جهت احيا 6- واگذاري اراضي دولتي جهت توسعه كشاورزي به كشاورزان به صورت مشاع7- واگذاري اراضي به متقاضيان  حراج هاي اقتصادي و كشاورزي8-تعيين حريم درست و تحكيم مالكيت دولت9- تعيين تكليف اراضي مازاد برنسق زراعي مشمول مرحله اول اصلاحات اراضي10-تعيين تكليف املاك مسلوب المنفعه11-تعيين تكليف اراضي باير مشمول مرحله ي اول قوانين اصلاحات اراضي12- انجام فعاليت هاي اصلاحات اراضي در چهار چوب قوانين اصلاحات اراضي13- اجراي ماده ي پنج الحاقي در مورد اعياني هاي موجود در املاك مشمول 14- تعيين تكليف اراضي و اعيان هاي مستعد مزارع و قراي خالصه15- نقشه برداري دهات ‌مشمول مرحله ي اول  و تعيين اراضي مازاد بر نسق زارعان 16- اجراي مصوبه ي مجمع  تشخيص مصلحت در قرا و مزارع باقي مانده17- تحصيل درآمد از فروش مشاع و اجاره بها‌و عوايد خالصه و تغيير كاربري 18- اجراي دقيق قانون  حفظ كار بري اراضي توزيع اراضي كشاورزي شهرستان  در سال زراعي 78-1377اراضي زير كشت آبي5/5591 هكتاراراضي زير آيش آبي5/5845 هكتاراراضي زيركشت ديم28026 هكتاراراضي زير آيش ديم 16939 هكتاراراضي علوفه آبي4600 هكتاراراضي  علوفه ديم3696 هكتاردرختان مثمر آبي363 هكتاردرختان مثمر ديمي22 هكتاردرختان غير مثمر257 هكتارجمع اراضي آبي16657 هكتار جمع اراضي ديم48683 هكتار جمع كل اراضي65340 هكتارجمع توليد محصول زراعي71244 تنجمع توليد محصول باغي9/1461 تنجمع توليد9/72705  تن جدول سطح زير كشت شهرستان به تفكيك روستاهارديفنام دهستاننام آباديكل سطح زير كشت باغاتگندم وجوبه هكتارساير محصولات به هكتار جمع به هكتار1بدوستان غربياحمد آباد شهرك2/1 هكتار37/21182/9719/3092بدوستان غربياحمد آباد لغلي96/11701/497/1213بدوستان غربياربطان55/113231/26586/1314بدوستان غربيآقا علي لو195/084/3084/2096/1315بدوستان غربيبيلوردي6/327/97970/20397/11826بدوستان غربيجانقور89/52257/10946/6327بدوستان غربيجيغناب06/065/16256/6621/2298بدوستان غربيجيغه319/797/30268/21765/5209بدوستان غربيخرمالو40/68268/4908/73210بدوستان غربيساخسلو80/13260/10840/24111بدوستان غربيسراي670/77463/15833/93312بدوستان غربيشاملو 83/22967/8351/32313بدوستان غربيشهرك پائين5/772/43416/10088/53414بدوستان غربيشهسوار41/22819/9259/33015بدوستان غربيشيخ رجب60/46330/8990/55216بدوستان غربيطرف98/6133/2531/8717بدوستان غربيعبدالجبار3%78/8436/1214/9718بدوستان غربيقراجه4%05/98278/12983/111119بدوستان غربيقره گوني01/2070/672/2620بدوستان غربيقيزقاپان09/420/8268/2688/10821بدوستان غربيگوي درق 94/120/5490/1510/7022بدوستان غربيگيلدير98/20976/9673/20623بدوستان غربيمركيد76/58078/18254/76324بدوستان غربيوليلو23/27790/12613/40425بدوستان غربيينگجه92/9641/4333/14026مواضع خان شرقياستيار55/6268/2022/8327مواضع خان شرقيامند78/34288/22266/56528مواضع خان شرقيپاكچين88/4696/6684/11329مواضع خان شرقيتازه كند نهند92/4705/3197/7830مواضع خان شرقيخواجه3/944/66050/33194/99131مواضع خان شرقيسولوجه32/2754/1586/4232مواضع خان شرقيقلعه لر70/1954/1124/3133مواضع خان شرقيگمند87/33695/21782/55434مواضع خان شرقيكهليك بلاغي01/1229/1030/2235مواضع خان شرقيگؤيرجين00/1350/2650/3936مواضع خان شرقيمحمود آباد 00/020/720/737مواضع خان شرقيمرناب21/1866/1787/3538مواضع خان شرقينهند9/5567/31342/14109/45539مواضع خان شرقيونيار22/4458/1980/6340مواضع خان شرقيقويوجاق05/18605/310/18941مواضع خان شرقيشريف آبادخالي از سكنهفاقد سطح زير كشت42مواضع خان شماليچاي كندي72/126/7641/6067/13643مواضع خان شماليچخماق بلاغ سفلي40/1475/815/2344مواضع خان شماليچخماق بلاغ عليا3010013045مواضع خان شماليچوپانلار سردارلو90/5421/2611/8146مواضع خان شماليافشرد24/4242/3966/8147مواضع خان شماليباجه باج259/4542/3300/6948مواضع خان شماليبشير83/21869/5352/27249مواضع خان شماليتازه كند سرند3/135/6709/4244/20950مواضع خان شماليچنزق6%80/5829/3209/9151مواضع خان شماليچمن زمين10/720/356/1076/1352مواضع خان شماليحسين آباد 75/4875/1650/6553مواضع خان شماليحشمت آباد803511554مواضع خان شماليدغدغان92/779/1767/1646/3455مواضع خان شماليديبكلو26/2507/2733/5256مواضع خان شماليديزج ور06/320/226/557مواضع خان شماليسرخه گاو05/4085/1390/5358مواضع خان شماليسرند1275/13925/19300/33359مواضع خان شماليسولي دره ق60/810/1070/1860مواضع خان شماليشالي4/110/3552/2662/6161مواضع خان شماليعباس آباد2231/18120/15251/33362مواضع خان شماليقشلاق بالا07/419/2745/1563/4263مواضع خان شماليقشلاق پائين1/6640/060/1000/1164مواضع خان شماليكويج59/7923/2882/10765مواضع خان شماليمشير آباد2/802/5058/4560/9566مواضع خان شمالينيچران322/7485/6707/14267مواضع خان شماليهرزنديق320/2064/984/2968مواضع خان شماليهفدران65/2826/1801/4779مواضع خان شماليهيق2/490/4468/1758/6270بدوستان شرقياسب خوان 17/7050/1866/8871بدوستان شرقيبزوان10/25405/8215/23672بدوستان شرقيپارام48%31/44608/3939/48573بدوستان شرقيخلج16/16983/4799/21674بدوستان شرقيصمد آباد00/2100/600/2775بدوستان شرقيصومعه32/28106/7437/35576بدوستان شرقيمقصودلو1/2569/41525/9792/51277بدوستان شرقيميان بازور58%00/6803/7003/13878بدوستان شرقيمينق68/51895/10563/62479بدوستان شرقينمرور71/79153/8823/88080بدوستان شرقيبرازين92/32308/17799/50081بدوستان شرقيتركايش57/234/22600/12234/45882بدوستان شرقيموسالو9/731/16412/3023/19483بدوستان شرقيمزارع هريس00/1000/000/1084خانمروداسماعيل كندي10304085خانمرودانديس78/21513/7790/29286خانمروداينچه كندي203087خانمرودتازه كند عليا00/10862/12262/23088خانمرودجنگل304089خانمرودخانقاه63/39083/22946/63090خانمرودخشكناب01/28375/13876/43191خانمرودشيران2/175/7975/6650/14692خانمرودقانقالو72/2165/2336/4593خانمرودقره ترپاق16/1868/684/2494خانمرودقوملو253595خانمرودگوراوان68/45859/49227/95196خانمرودممي كندي62097خانمرودمهرام79/5307/1387/6698خانمرودناحيه38/12611/9449/22099خانمرودنوجه ده59/12090/12849/249100خانمرودنهران26/16900/16225/331101خانمرودهرزه ورز2/445/14122/7367/214102خانمرودهيق00/6089/4589/105103زرنقباروق4/226/112163/20189/1322104زرنقتازه كند8%48/980/628/16105زرنقجمال آباد96/232/85354/19686/1049106زرنقزرنق51/65328/36680/1019107زرنققزلجه زرين92/23668/5060/287108زرنقكرمجوان90/13894/10784/246109مهرانرود شماليبخشايش52%70/224830/37100/2625110مهرانرود شماليكلوانق32/1070/146703/39273/1859انواع خاكها و خصوصيات آنهارديفنام منطقه خصوصيات شيميايي خاك خصوصيات فيزيكي خاك  هدايت الكتريكياسيديته  PHنوع خاكشن%سيليت%رس%نوع خاك1سراي82/017/8قليا 463618ليمون76/59/7شور وقليا552421شني ليموني12/213/8قليا433027ليموني رسي2 گلدير65/103/8قليا 213841رسي ليموني65/208/8قليا393031ليموني2/103/8قليا353035لمون رسي19/115/8قليا442927لمون 3مقصودلو89/127/8قليا582319لمون شني4هريس84/086/7قليا403129لمون رسي93/098/7قليا334225لمون5 بيلوردي2/1664/8شور وقليا453025لمون53/225/8قليا115138لمون رسي لا ئي67/941/8شوروقليا253837لمون رسي91/204/8قليا 205228لمون رسي لائي11/118/8قليا304624لمون6بخشايش61/895/7 شوروقليا134245رسي لائي76/1208/8شوروقليا124543رسي لائي56/599/7شوروقليا64450رسي لائي69/414/8شوروقليا 84250لمون رسي85/096/7قليا324028لمون7نمرور74/115/8قليا453619لمون8زرنق72/006/8قليا344125لمون98/014/8قليا344125لمون55/511/8شوروقليا243838لمون رسي02/185/7قليا174835لمون رسي لائي13/111/8قليا363925لمون33/193/7قليا214831لمون رسي9تركايش29/116/8قليا413821لمون9/089/7قليا314029لمون رسي10كمند35/258/8قليا453322لمون11برازين16/125/7قليا293635لمون رسي82/097/7قليا324325لمون12باجه باج58/007/8قليا363925لمون13سرند48/131/8قليا383725لمون66/119/8قليا463519شني رسي47/125/8قليا323929لمون رسي59/126/8قليا304129لمون رسي14خرمالو75/225/8قليا542323لمون شني رسي15خواجه28/219/8قليا204733لمون رسي لائي16انديس82/092/7قليا422929لمون رسيكشت بهاره :جوي بهاره ، عدس ، نخود ،  لوبيا ،يونجه ،اسپرس ،شبدر ،شمبليله ، گاودانه،   سيب زميني ، گوجه فرنگي ،ذرت .كشت پاييزه :  جوي پاييزه،گندم پاييزه،كلزا.ارقام گندم براي مزارع آبي 1-    الوند2-    الموت 3-     mv174-    زرين5-     بِزوستايااز آنجاكه گندم جزو محصولات استراتژيك است به نظر مي رسد بايد اولويت با خود كفائي باشد نه  سود. وچون يارانه بر عهده ي كشاورز است قيمت خريد از آن نيز خيلي پائين است .كاشت گندم سبلان وآذر2 براي اراضي نيمه آبي وديم وسرداري براي اراضي ديم در شهرستان بازدهي زياد دارد وحدود 95درصدرضايت بخش مي باشد. به تازگي براي توسعه ي سيمينه ،رقم دروم كه مخصوص  ماكاروني است اقدام گرديده است ،توصيه مي شود براي كشت ارقام اصلاح شده  ي ذيل در مناطق مختلف توجه لازم مبذول گردد تا استفاده ي بهينه از مكان وزمان براي كشاورزان فراهم آيد:-         جوي ديم پائيزة توكاك(سهند) -          جوي آبي پائيزة ماكوئي-         جوي آبي بهاره پائيزه والفجرسطح كشت و راندمان محصولات تحت كشت اراضي آبي و نيمه آبي شهرستان سال زراعي 78-77رديفنوع محصولسطح كاشت هكتارعملكرد هكتار تننياز آبي هر هكتار متركعبنياز خالص آبي هر هكتار در منطقه با در نظر گرفتن راندمان آبياري سنتي (‌30%) (‌متر مكعب)1گندم آبي5300916/04690150002جو آبي14000850/04690150003يونجه آبي28245890030004هندوانه آبي158/44940160005پياز104358570280006سيب زميني5/143206490200007سيب26886610220008گلابي1165950200009زردآلو33259502000010گردو95/0661022000 توضيحات:1-    كشت غالب منطقه گندم است.2-     راندمان آبياري شبكه هاي سنتي 30%  مي باشد.3-     راندمان آبياري شبكه هاي تلفيقي 45 %  مي باشد.4-  حدود 85% محصول گندم و جو و 65 %‌علوفه (‌يونجه و اسپرس ) با توجه به وضعيت خاص شهرستان و محدويت منابع آبي و خشكسالي پي در پي در  سال هاي  اخير به صورت نيمه آبي كشت و آبياري مي شود.5-   در شهرستان ما الگوي كشت و جود ندارد اگر گامي در اين راه برداشته شود كمك شايان توجهي به توسعه  كشاورزي خواهد كرد.6-  متوسط طول دوره ي يخبندان سالانه 115روز، حداقل وحداكثر درجه ي حرارت مطلق25درجه ي سانتي گراد زيرصفر،    و30درجه سانتي گراد بالاي صفر مي باشد.ضد عفوني كردن غلات بر عليه سياهك ها[5]بيماري سياهك پنهان گندم ،ازشايع ترين بيماري هاي گندم در شهرستان محسوب مي گردد. تا چند سال اخير اين بيماري به شدت در مزارع گندم مشهود بود وهر ساله خسارات فراواني به بارمي آورد به طوري كه تعدادي از كشاورزان در اثر شدت آلودگي قادر به فروش محصول خود نبودند واز اين بابت باضرر وزيان مالي فراواني مواجه مي شدند اين بيماري در حال حاضر به مقدارزيادي كنترل گرديده وهر ساله از سطوح آلودگي وشدت آن كاسته مي گردد با وجود اين كه هنوز اين بيماري در شهرستان هريس به طور كامل مهار نگرديده وهنوز هم بعضي كشاورزان سنت گرا وواقعا دير پذير پيدا مي شوند كه در مقابل طرح ضد عفوني غلات مقاومت مي نمايند با اين حال در صورتي كه مقايسه اي با سال هاي گذشته ي اين شهرستان صورت بگيرد ميزان كنترل وكاهش اين بيماري مشهود تر به نظر خواهد آمد .در اين شهرستان دو نوع سياهك آشكار وپنهان مهم جلوه مي نمايد شدت آلودگي آشكار بسيار كم  ودر مزارع به صورت تك بوته هاي مريض مشاهده مي گردد لذا استفاده از سموم دو منظوره با توجه به گراني اين نوع سموم فعلا مصلحت نمي باشد ولي براي استفاده از سموم ارزان قيمت يك منظوره (مانكوزوب)در سطح وسيعي توزيع‌،تبليغ وتشويق صورت مي گيرد وبا اعزام اكيپ هايي ،اين سموم به روستاها (مخصوصا روستاهاي دور افتاده )حمل ودر محل با برگزاري كلاس هاي آموزشي در اختيار كشاورزان قرار داده مي شود .علل كاهش بيماري سياهك پنهان الف- استفاده از سموم ارزان قيمت كه به صورت يارانه با نصف قيمت در اختيار كشاورزان قرار داده مي شود.ب- برگزاري كلاس هاي آموزشي به صورت گسترده ومكرر در روستاها وشرح كامل بيماري واثرات زيان بخش آن به زراعت گندم.ج-افزايش مصرف بذور گندم گواهي شده وتحويل رايگان سم براي اين نوع از بذور.د-افزايش تقاضاي كشاورزان براي بكار گيري رديفكار در زراعت گندم وسهولت اختلاط سم با بذور توسط اين دستگاهها.ه- ارائه ي خدمات رايگان بو جاري بذر با توان اختلاط مكانيكي سم ضد عفوني با بذر.و –ايجاد تسهيلات لازم توسط مديريت كشاورزي  شهرستان هريس وهمكاري صميمانه ي سازمان تعاون روستايي در امر توزيع سم وسهولت واگذاري به صورت تحويل در محل .علل عدم كنترل قطعي بيماري سياهك الف- مقاومت متعصبانه ي بعضي از كشاورزان در مقابل آموزش هاي كارشناسان كشاورزي كه معمولا بدون هيچ گونه دليل منطقي صورت مي گيرد واحتمالا با عادات گذشته وبافت سنتي منطقه ارتباط دارد .ب- شيوع تناوبي اين بيماري در منطقه ،به اين  معني كه تعدادي از كشاورزان با وجود اينكه اقدام به ضد عفوني بذر نمي كنند با بيماري سياهك نيز مواجه نمي شوند. (احتمالا به دليل خريد وكشت بذر ي كه سال گذشته ضد عفوني شده وامسال فاقد آلودگي مي باشد اين امر رخ مي دهد )وبه همين دليل اين گونه افراد وتعدادي از زارعين همسايه ي آنها دچار قضاوت اشتباه در مورد سال آتي مي گردند .ج-گراني سم در بازار آزاد كه وسوسه ي فروش سم وكسب سود نا چيز نقدي را به دل بعضي اشخاص  مي اندازد .د- تاثير زيان بخش گرد سمي  .ه- مصرف سموم ضد سياهك غلات براي ضد عفوني يا سمپاشي ساير محصولات كشاورزي ،كه موجب خريد ونگهداري اين سموم براي ساير محصولات گران قيمت مي شود (همچنين اين مورد يكي از علل عمده ي گراني سم در بازارآزاد مي شود ).آمار فعاليت 7ساله واحد حفظ نباتات شهرستان هريس (ضد عفوني بذور غلات بر عليه بيماري سياهك )سال71727374757677ضد عفوني4335666550006380141531726914306علف هاي هرز غلاتعلف هاي هرز به خصوص گياهان پهن برگ عمده ترين عامل خسارت زا در مزارع گندم شهرستان هريس محسوب مي گردند امسال[6] 12دستگاه سمپاش يكصد ليتري 5دستگاه سمپاش 750ليتري ويك دستگاه سمپاش 400ليتري جهت بكار گيري در طرح مبارزه شيميايي با علف هاي هرزغلات سرويس وآماده ي به كار گرديدند .طرح جامع ومدوني تهيه گرديد كه در آن شهرستان هريس به هفت قسمت تقسيم شد ومسؤوليت سمپاشي هر قسمت به يكي ازتعاوني هاي توليد زرنق –پارام –سراي –خرمالو –بخشايش ومراكز خدمات خواجه وهريس محول گرديد .با در نظر گرفتن سهميه از طرف مديريت حفظ نباتات استان سطح سمپاشي هر روستا به نسبت سطح كشت آن ومدت لازم براي كار با دستگاههاي سمپاشي اختصاص داده شده جهت پوشش سطح تعيين شده نيز محاسبه وتعيين گرديد .ولي به علل مختلفي اين طرح اجرا نگرديد ومسكوت باقي گذاشته شد .(احتمالا يكي از علل آن اين بوده است كه بكار گيري دستگاههاي سمپاشي در كليه ي روستاهاي دور ونزديك باعث مي شود تعدادي از مزارع كنار جاده ها بدون سمپاشي باقي بمانند واز نظر كارشناسان بازديد كننده_ كه از طرف سازمان يا وزارت كشاورزي اعزام مي گردند_ مي توان به عدم فعاليت مديريت در امر مبارزه با علف هاي هرز نسبت داد .)با توجه به حذف طرح مذكور، تعدادي از سمپاشها ،از اختيار واحد حفظ نباتات خارج گرديدند وجهت كود پاشي كودهاي ميكرو در اختيار ساير كارشناسان قرار گرفتند  وتعدادي نيز بين تعاوني هاي توليد ومراكز خدمات تقسيم گرديدند ومقرر گرديد محل هاي مناسب وكشاورزان علاقمند شناسايي وسمپاشها در اختيار آنان قرار گيرد .بكارگيري اين دستگاهها ورقابت روز افزون كشاورزان براي به دست آوردن اين سمپاش ها كه تا چند سال اخيربدون مراجعه ي زارعين بلا استفاده باقي مي ماند همگي بيانگر موفقيت نسبي مديريت كشاورزي در ايجاد انگيزه ي لازم وتشويق وترغيب كشاورزان به اجراي سمپاشي بر عليه علف هاي هرز گندم مزارع خودشان مي باشد .امسال[7] سطحي معادل يك هزار562هكتاربا مصرف دوهزار341 ليتر سم تو،فور، دي (24d )تحت پوشش سمپاشي قرار گرفتند .با توجه به اينكه كليه ي واحدها ي شركت هاي تعاوني توليد ومراكز خدمات كشاورزي فعاليت چشمگير وبسيار گسترده اي براي رسيدن به چنين سقفي از سطح سمپاشي آغاز نموده اند ، با اين حال براي رسيدن به يك سطح قابل قبول هنوز راه درازي بايد  پيموده شود .مشكلات وموانع موجود در تحقق اهداف طرح مبارزه با  علف هاي هرز غلاتالف- راندمان پايين محصول گندم به خصوص در اراضي ديم اين شهرستان كه موجب كاهش در آمد كشاورزان از اين زراعت مي گردد.ب- عدم توان مالي كشاورزان براي خريد دستگاههاي سمپاشي .ج- زماني كه كار شناس يا مامور مسؤول سمپاشي به روستايي مراجعه مي نمايد وبا بي تفاوتي كشاورزان مواجه مي گردد  نوعي احساس حقارت در او به وجود مي آيد كه باعث مي شود با دلسردي وبد بيني به فعاليت مبارزه با علف هاي هرز بپردازد .د- شرايط نا مساعد جوي ومحيطي كه تاثير نا مطلوبي به وجود مي آورد وموجب نا اميدي كشاورزان مي شود واحساس عدم ايمني زراعت را در دل آنان به وجود مي آورد .به طوري كه در چند سال اخير مشاهده شده است هر سال به علت كمبود بارش در پاييز يا در بهار كشاورزان رغبت خود را به ادامه يك فعاليت  تمام عيار از دست مي دهند .ه- مديران عامل شركت هاي تعاوني توليد وكارشناسان مديريت شهرستان ومراكز خدمات به علت در گير شدن باساير فعاليتهاي كشاورزي كه مخصوصا دركشت بهاره زياد نيز هست نمي توانند بطور صددر صد وتمام وقت نيروي كار خود را صرف اجراي طرح مبارزه با علف هاي هرز گندم بكنند .همچنين به علت عدم پذيرش خوب از طرف كشاورزان وكار با سم ودستگاههاي سمپاشي كه داراي خطرات جاني وريوي نيز هستند ،بيشتر با بي ميلي به فعاليت مي پردازند وغالبا تمايل دارند كه در سايرامور زراعي يا باغي فعاليت  نمايند  .و- اكثر كشاورزان اين شهرستان فاقد دستگاه سمپاشي شخصي مي باشند . منطقه ي وسيعي كه تقريبا از نزديكي هاي تبريز شروع شده وبه نواحي اهر وسراب ختم مي شود همگي به 18دستگاه سمپاش مديريت كشاورزي وابسته هستند و اين دستگاهها نيز به علت دولتي بودن به طور صحيح مورد استفاده قرار نمي گيرند ومكرر دچار نقص فني مي شوند وهمين امر نيز علاوه بر اينكه ايجاد اخلال در كار سمپاشي مي نمايد اتلاف وقت زيادي  را نيز در راه اندازي مجدد آن به دنبال دارد .ز- بالاخره اينكه بعضي از كشاورزان بدون هيچ گونه دليلي با سمپاشي مزرعه ي خود مخالفت مي ورزند وحتي زماني كه با خود روي دولتي به همراه سم علف كش وكارشناس مسؤول به منزل مسكوني آنها مراجعه مي شود وبه آنها اعلام مي گردد كه با ماشين اداري براي سمپاشي به سر مزرعه بروند به بهانه هاي مختلف از انجام اين كار امتناع مي نمايند با در نظر گرفتن اينكه قيمت سم تو‘، فور، دي (2  . 4. D) بسيار مناسب است ومضرات علف هاي هرز بر كشاورزان روشن مي باشد .هنوز علت واقعي اين امر براي واحد حفظ نباتات مشخص نگشته است  مگر اينكه به كاهلي وتنبلي مفرط بعضي از كشاورزان نسبت داده شود ويا به عدم اعتمادآنها برگردد.سم  تو، فور، دي  براي دفع علف هاي هرز پهن برگ در مزارع غلات بسيار مؤثر است .طرز استفاده :براي سمپاشي يك هكتار مزرعه گندم 5/1 –1ليتر سم تو فوردي مصرف مي گردد. ولي بايد توجه كرد كه اين مقدار سم درسطح مزارع به طور يكنواخت پاشيده شود .زمان سمپاشي :از مرحله ي پنجه زدن بوته ها تا مرحله ي تشكيل ساقه ي گندم .براي از بين بردن علف هاي هرز كشيده برگ (نازك برگ )كه شبيه بوته هاي گندم مي باشند. در مزارع نخود وعدسي مي توان از سموم علف كش زير استفاده نمود :1-گالانت به مقدار 2ليتر در هر هكتار.2-فوكوس به مقدار 5/1 ليتر در هكتار.3- نابواس به مقدار 3 ليتر د ر هر هكتار.زمان مصرف :از مرحله ي چهار  برگه شدن تا مرحله ي پيش از گل دهي بوته هاي نخود وعدس. بايد توجه كرد كه در اين مرحله از رشد نخود يا عدس، علف هاي هرز كشيده برگ سبزه باشند .آمار فعاليت 7 ساله واحد حفظ نباتات (مبارزه ي شيميايي با علف هاي هرز غلات )سال71727374757677علفهاي هرز950700814908101410521562سر خرطومي يونجهآفت بسيار مهم وخسارت آفرين سر خرطومي يونجه هر ساله در مزارع يونجه به خصوص چين اول آسيب عمده اي وارد مي نمايد .امسال[8] با مصرف يك هزار 707ليتر از سموم شيميايي شامل (اكامت 780،آزينفوس متيل 560 ليتر،ديا زينون 320ليتر،سوميسدين 25 ليتر،دور سبان 6ليتر،زولون 16ليتر )سطحي معادل يك هزار 241 هكتار از مزارع يونجه تحت پوشش سمپاشي قرار گرفته اند .موانع موجود در تحقق اهداف طرح مبارزه با سر خر طومي يونجهالف – نبود دستگاههاي سمپاشي كافي براي پوشش كامل مزارع يونجه.ب- سمپاشي بي موقع كه موجب تلفات كم، روي جمعيت آفت مزبورمي شود .ج- اشتغال دستگاههاي سمپاشي مديريت كشاورزي در اجراي طرح مبارزه با علف هاي هرز غلات كه مصادف با زمان مناسب براي مبارزه با سر خر طومي يونجه مي باشد .د- اختصاص مدت زمان طولاني براي مزارع زيركشت يونجه كه گاهي به بيش از8-7 سال نيز بالغ مي شود .به همين دليل (محدوديت دستگاههاي سمپاشي )عمليات غير شيميايي جهت كنترل اين آفت در منطقه رايج است و فعاليت هايي از قبيل كشت مخلوط يونجه با اسپرس –يونجه با جو –وچراي زود هنگام در زمان رويش اوليه اين گياه صورت مي گيرد. كلاس هاي آموزشي متعددي براي آشنا سازي كشاورزان جهت مبارزه ي غير شيميايي با اين آفت در شهرستان  هريس بر گزار گرديده است ومخصوصا بر روي چراي زود هنگام اول فصل رويش،تاكيد بسيار گشته است ولي به دلايل مختلف كه در زير به آنها اشاره مي گردد آفت مذكور بطور قطعي كنترل نمي شود ولذا كاربرد ساير روش ها نيز ضروري تشخيص داده مي شود:الف)چراي تدريجي مزرعه توسط دام ، ودر نتيجه افزايش طول دوره  ي چرا ، كه به حشرات  كامل سرخر طومي فرصت استقرار در نقاطي از مزرعه ي چرانيده ومجددا سبز شده را مي دهد.ب) ايجاد نفخ شديد درشكم نشخواركنندگان كه در اثر تغذيه ي بيش از حد علوفه ي  تازه به وجود مي آيد ،به طوري كه در بعضي سال ها با تلفات نيز همراه بوده است .ج) چراي زود هنگام ، كه در منطقه رايج است وزماني صورت مي گيرد كه هنوز بوته هاي گيا هان يونجه از رشد مناسبي برخوردار  نيستند (  ارتفاع رشد كمتر از 6-5 سانتيمتر مي باشد ). اين كار باعث مي گردد  از سبز شدن كامل بوته ها  جلوگيري به عمل آمده و مانع  انتقال  حشرات كامل زمستان گذران سرخرطومي بر بوته ها گردد لذا بعد از خروج دام از مزرعه ، بوته ها دوباره سبز شده و سوسك ها  باقي مانده به روي آنها منتقل مي شود .د)استفاده از تعداد كمتردام  براي چرا كه موجب تغذيه ي  غير يكنواخت از گيا هان علوفه اي مي گردد . ونيز ترس از بروز نفخ شكم  حيوانات كه باعث مي شود مدت زمان كمي رادر طول روزبه چرا اختصاص دهند.ه ) كشت طولاني مدت اين زراعت در زمين ( همان گونه كه ذكر شد بيش ازهفت يا هشت سال) موجب مي گردد علف هاي هرز با شدت وتراكم زياد رشد يابند وعلاوه بر كاهش كيفيت محصول توليدي به صورت محا فظ  خوبي در مقابل  نفوذ قطرات  سمي به لابه لاي شاخ وبرگ هاعمل نمايد . ودر نتيجه به مقدار زياد ي از كار آيي سموم به كارگرفته شده  كاسته مي گردد مخصوصا اگر كود سمپاشي ،دير هنگام صورت بگيرد علف ها ي هرز با بوته هاي يونجه در هم آميخته ومامن مناسبي براي حفظ آفت در مقابل سموم شيميايي به وجود مي آورند .آمار فعاليت 7 ساله واحد حفظ نبات ( مبارزه ي شيميايي با سرخرطومي يونجه ) هكتارسال71727374757677سر خرطومي9369561000110013258701120سرخر طومي يونجه ازآفات مهم برگ يونجه مي باشد .خسارات اين آفات مربوط به مرحله ي لاروي ميباشد اين حشره 4سن لاروي دارد كه بيشترين خسارات را سن سوم وچهارم وارد مي كند،  زمستان گذراني اين آفت به صورت تخم وحشره ي كامل است .اواخرزمستان واوائل بهاركه درجه ي حرارت روبه گرمي مي گرايد ومجموع درجه ي حرارت روزانه به17 در جه سانتي گراد مي رسد خسارت اين آفت شروع مي شود ودر اين زمان مبارزه ي شيميايي بايد صورت گيرد. زمان مناسب براي سمپاشي بر عليه اين آفت موقعي است كه بوته هاي يونجه10-75 سانتيمتر رشد كرده باشند .سموم مؤثر جهت مبارزه با سر خرطومي يونجه عبارتند از :ما لا يتون 3ليتردر هكتار، دور سبان يك ليتر در هكتار  ،اكامت يك ليتر در هكتار ،((سومي سيدين)) يك ليتر در هكتار، اين آفت دشمنان طبيعي زيادي دارد ودر بعضي مناطق با اينكه  اين دشمنان طبيعي زيادهستنددرعين حال احتياج به مبارزه ي شيميايي ندارند.گفتني است چراي زود هنگام در اول بهار مي تواند از خسارت اين آفت به نحو چشمگيري جلو گيري نمايد.كرم پيله خوار تن (هليوتيس)از آفات مهم زراعت نخود در شهرستان هريس محسوب مي گردد .اين كرم زمستان را به حالت شفيره دردرون خاك سپري مي كند، در بهار بعد از مساعد شدن هوا شفيره ها تبديل به پروانه مي شوند بعداز جفت گيري تخم هاي خود را روي برگ گذاشته و بعدازباز شدن تخم ها از برگ تغذيه كرده وسپس با سوراخ كردن غلاف ها وارد آن شده ودانه هاي نخود تازه تشكيل شده را از بين مي برند .مبارزه :1-بعد از جمع آوري محصول نخود زمين، شخم عميق زده بشود تا لانه هاي زمستاني آفت نابود گردد.2-در صورتي كه به زمين شخم خورده يخ آب زمستانه داده بشود 99-90درصد شفيره ها از بين مي رود. 3-با مشاهده ي اولين اثر خسارت در روي بوته ها پس از تشكيل غلاف با سم سوين به مقدار 3كيلو در هكتار سمپاشي گردد (احتمالا نياز به 2بار سمپاشي خواهد بود ).آفات مهم در شهرستان هريس :1- سوسك كلرادو درسيب زميني 2- بيد سيب زميني    3- آفات خاكي (كرم مفتولي-آگروتيس )4- موش5 – كرم سفيد ريشه خواراز بيماري هاي مهم گياهان زراعي در شهرستان هريس :1-سياهك پنهان وآشكار گندم .          2-برق زدگي نخود.                      3-سفيدك داخلي سيب زميني وپياز .4-سفيدك داخلي وسطحي( در هندوانه وخربزه ديده مي شود) .5-بوته زردي نخود (فوزاريوم = بوته ميري).برق زدگي نخود :از بيماري هاي قارچي مي باشد وعلائم آن به صورت ايجاد تكه هاي تيره رنگي است كه روي كليه ي اندام هاي هوايي اعم از ساقه ،شاخه ،برگ ،وغلاف بوجود مي آيد واين بيماري  به وسيله ي بذر آلوده انتقال مي يابد .مبارزه :ضد عفوني بذر باسموم :1)كالكسين ام به نسبت2درهزار.)تيرام، زينب،                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         بنو ميل به نسبت2در هزار. و در ضمن به محض مشاهده ي علائم در مزرعه، بوته ها باسموم زينب يا مانكوزوب به نسبت 5/1كيلو در هكتار سمپاشي گردد.بوته زردي نخود(فوزاريوم):قارچي است خاكستري ودر اثر آلودگي بوته ها ،برگ ها از پايين به بالا زرد شده ومي ريزند وريشه در ناحيه آوندهاي چوبي قهوه اي مي گردد.مبارزه با اين بيماري مشكل است  واقدامات زراعي مانند آيش  –تناوب وآبياري صحيح  در كنترل بيماري مؤثر مي باشد .ونيز ضد عفوني بذر با سموم بنوميل با غلظت 2 درهزاروتيرام+ براسيكول به نسبت 5/2گرم در هر كيلو گرم بذر در كنترل بيماري تاثير دارند .             پ )باغباني باغاظهارات ريش سفيدان اين شهرستان حاكي از اين است كه در سال هاي گذشته  باغ داري در اين منطقه رواج داشته و باغ هاي حاصل خيزي وجودداشته است. درروستاي باروق ديوار گِلي در حال تخريب وجوددارد كه مي گويند حصار باغي بزرگ بوده است واحتمالاً مالكيت آنرا يك نفر از شاهزادگان قاجاري ويا فردي وابسته به دربار داشته است و هر از چند گاهي درآن اطراق مي كرده ،جوي آبي نيز از كوهها به درون باغ جاري بوده است .ولي اينك ،نه ازآب جوب اثري باقي است ونه از آن باغ ،فقط همان حصار مخروبه ،به عنوان نشاني از باغ آباد آن زمان  به چشم مي خورد .با توجه به اينكه شهرستان هريس در محاصره ي چند شهرستان مانند تبريز ،بستان آباد،سراب واهر كه در هر كدام از آنها باغ داري از رشد خوبي برخوردار است ،قرار گرفته ولي هنوز به درستي نمي توان معلوم كرد كه به چه علتي در طي تاريخ ،باغ داري در اين منطقه رسوخ ننموده ويا اينكه از بين رفته است. با توجه به سوابق اين شهرستان ووضعيت كنوني آن فقط مي توان چند نظريه را ذكر نمود :اول )افزايش نسبي در آمد ناشي از قالي بافي ،كه با رشد چشمگير خود باعث توجه كمتربه مسائل كشاورزي وباغداري شده است وكشاورزان از نيروي كار كودكان خود بيشتر در پاي دار قالي بهره جسته اند تا درمزارع .دوم)وابستگي اقتصاد خانواده به درآمد حاصله از فروش فرش هاي توليدي خود ،كه باعث گرديده سرپرست خانواده بيشتر به تجارت آن توجه نمايد، لذا دوري از كارهاي بدني وكشاورزي موجب تقليل توان او در انجام امور سخت زراعي گشته است .سوم) به علت عدم توجه به امور زراعي ،ماشين آلا ت كشاورزي به خدمت گرفته نشده واين كار با تشديد مشقت كار كشاورزي موجبات دوري هر چه بيشتر از اين بخش مهم اقتصادي كشور را فراهم نموده است .چهارم) بروز خشك سالي تناوبي ويا دوره اي در اين منطقه كه باعث خشك شدن بسياري ازچشمه ها ونهر هاي آب شده ونيزباعث مهاجرت افرادزيادي شده است.توجه به اين نكته ضروري است كه باغداري در بخش خواجه ي هريس در مقايسه با خود هريس وروستاهاي تابعه ي آن از رشد بيشتري بر خوردار  است واحتمالا دليل آن را بايد در اتكاي بيشتر اقتصاد خانواده به درآمد حاصله از كشاورزي جستجو كرد .پنجم) عوامل نامساعد محيطي مانند سرماي زياد، خاك نامناسب يا مواد عالي ،كيفيت پايين آب هاي تحت الارض در بعضي نقاط ،كوتاه بودن فصل گرما، نبودن راه ارتباطي مناسب جهت حمل ونقل سريع وآسان درگذشته و سختي لايه هاي تحت الارض خاك در برخي نقاط ، همگي دست به دست هم داده اند تا مانع بزرگي را سر راه توسعه ي كشاورزي اين شهرستان به وجود بياورند .(يكي ازعلل گرايش ساكنين اين منطقه به كارهاي درون خانگي طي چند سده ي اخيراين عوامل مي تواند باشد .)اقداماتي جهت كنترل بيشتر عوامل نامساعددراين شهرستان صورت گرفته كه شامل:حفظ آب  در پشت سد ها ، پوشش انهار، نفوذ بيشتر مكانيزاسيون كشاورزي، استفاده از ارقام پرمحصول ودر نتيجه درآمد بيشتر ،آموزش واجراي عمليات صحيح كشت، داشت، وبرداشت به خصوص در زمينه ي حفظ و ذخيره ي رطوبت در ديم زارها ،ايجاد تسهيلات لازم جهت احداث باغ مي شوداين گونه اقدامات تاحدي موجبات دل گرمي بيشتر كشاورزان و باغداران رافراهم آورده است وبا افزايش قيمت محصولات كشاورزي، روز به روز توجه زارعين به مزارع خود افزوده خواهد شد.نكات ومسائل باغات ، مربوط به حفظ نباتاتامسال[9] مصرف سم اكاتين براي مبارزه با شته هاي درختان ميوه در اين شهرستان چشم گير بود و موجودي سم مذكور كه طي يكي دو سال  اخير بلا استفاده در انبار باقي مانده بود به يكباره به ميزان صفر تنزل نمود واين امر بيانگر شناخت بيشتر وبهتر اين آفات توسط باغداران منطقه مي باشد .خسارت كرم سيب نيز درباغات اين شهرستان مشاهده مي گردد وعلت آن اول: به خروج تدريجي پروانه هاي زمستان گذران در بهار ودوم: عدم رعايت  زمان صحيح سمپاشي و سوم: بي توجهي به رعايت بهداشت باغ مربوط مي شود . با اين حال در باغاتي كه سمپاشي بر عليه اين آفات به موقع صورت مي گيرد وباغ دار با جديت اقدام به جمع آوري و حذف ميوه هاي آلوده مي نمايد نتايج كنترل نيز رضايت بخش تر است.ليسه ي  سيب نيز دربعضي از باغات با شدت كم وبه ندرت در بعضي از مناطق ديده مي شود كه با انجام هرس ويكبار سمپاشي به طور موثر اين آفت كنترل و تضعيف مي گردد .كمبود مواد غذايي در اكثر  باغات اين شهرستان مشهود است ودربرگ اكثردرختان زرد شدگي ، رنگ پريدگي ، سبز كم رنگ به وضوح به چشم مي خورد كه ناشي از كمبود عناصر ريز مغذي به ويژه آهن، روي ، منگنزوغيره مي باشد.كمبود آ ب در بعضي از باغات عامل محدود كننده محسوب مي گردد .ودر بعضي از باغات زرد شدن وضعيت درختان مربوط به طولاني شدن دوره ي آبياري مي باشد.  دراحداث باغات ،تهيه ي نهال سالم از مراكز معتبر توليد كننده  ،اصلاح وجايگزيني درختان مريض ،ارائه ي آموزش هاي لازم براي انجام هرس وبهداشت باغ ،تشويق زارعين به ارسال نمونه هاي خاك براي آزمايش وتعيين ميزان عناصر موجود در آن بايد بسيارجدي گرفته شوند.چراكه در ايجاد انگيزه  ي لازم وترغيب وتشويق كشاورزان به احداث يا افزايش سطح كاشت باغ تاثيربسزائي خواهدداشت به طوري كه افزايش روز افزون متقاضييان احداث باغ در اين شهرستان به اين امور گره خورده است .با اين حال به نظر مي رسد عوامل محدود كننده ي طبيعي ، اجتماعي ، واقتصادي چنان مهم جلوه مي نمايد كه فعاليت هاي متوليان را جهت كنترل آفت يا بيماري تحت الشعاع خود قرار مي دهد .همچنين فقدان دستگاههاي سمپاشي بخش خصوصي ودرآمد كم از باغ داري به علت راندمان پايين بر اين مشكلات وموانع مي افزايد.آمار فعاليت 3ساله واحد حفظ نباتات شهر ستان هريس ( مبارزه با آفات وبيماريها در باغات  ) هكتارسال757677مصرف سم ( ليتر )339220334سطح سمپاشي ( هكتار) 187139206آفات درختان ميوه:1-   كرم سيب2-   شته ي سبزوشته ي خوني3-   كرم ليسه ي سيب4-   موشكرم سيب :از آفات مهم درختان سيب در شهرستان هريس مي باشد  .اين آفت، زمستان گذراني خود را با مرحله ي لارو ي كامل در زير پوست تنه درختان ويا در زير كلوفه ها سپري مي كند .در اوائل بهار تقريبا هم زمان با شكوفه كردن درختان سيب لارو به شفيره تبديل مي شود .مصادف با ريزش آخرين گلبرگ هاي درختان سيب پروانه ها ظاهر مي شوند وبعد از جفت گيري تخم هاي خود را روي ميوه ي تازه تشكيل شده يا دردم ميوه قرار مي دهند بعد از يك الي سه هفته- بسته به درجه حرارت محيط- لارو هاظهور پيدا مي كنند كه تقريبا هم زمان با فندقي شدن ميوه ها مي باشد ومعمولا از محل اتصال گل به ميوه هاوارد شده ،از آن تغذيه مي كنند وميوه هاي كرمو مي ريزند. نسل دوم اين آفت در اوائل تابستان پا به عرصه مي گذارند خسارت آن شديد تر از نسل اول مي باشد .مبارزه :1-جمع كردن ميوه ها ي آلوده ازروي درخت وپاي درختان واندام آنها .2-بستن نوار هاي مقوايي زنبوري يا گوني آغشته به موادي مانند بتا نفتول ،چسب هاي مخصوص به دور تنه ي درختان كه لارو هاي در حال حركت روي تنه ي درختان را نابود مي كند .چون زمستان گذراني رادرخاك سپري واز تنه ي درخت به طرف پايين حركت مي كند ودر گوني يا هرچيز ديگر، زمستان گذراني را شروع مي نمايدودر بهارباجدانمودن آن در خارج ازباغ،بوسيله ي آتش از آفت جلوگيري به عمل مي آيد.3- مؤثرترين روش، مبارزه شيميايي است كه بايد در تاريخ هاي تعيين شده دقيقا انجام گيرد .   معمولا نوبت اول سمپاشي، مرحله  ي فندقي شدن ميوه ها هست ونوبت دوم با توجه به اطلاعيه ي فني صادر شده توسط حفظ نباتات انجام مي گيرد . در ناحيه ي زنوز مرنددونوبت سمپاشي مصادف با تاريخ هاي هيجده تير ماه ودوم مردادماه برآورد گرديده است .آفات و بيماريهاي مهم درختان ميوه  در شهرستان هريس و طرز مبارزه با آنهانوع آفتزمان سمپاشينوع سممقدار مصرفلير درختان ميوه و پسيل گلابيپس از متورم شدن جوانه ه و  قبل از باز شدن كلهاآزينقوس متيل (‌گوزاتيون ) ديازينونمالاتيون2 در هزار2 در هزار2 در هزارلكه سياه سيب و گلابينوبت اول – از تورم جوانه ها تا  قبل  از بازشدن گلها نوبت دم – بعد از ريختن گلها نوبت سوم -  10 روز بعددودينبنوميلكاپتال1 در هزار8/0-5/0 در هزار3 در هزاركرم سيب و گلابيبا توجه به  اطلاعيه هاي پيش اگهي تقريباً همزمان تا فندقي شدن ميوه ها آزينفوس متيل (گوزاتيون ) اكامت زولن 2درهزار 1در هزار 2-5/1شته درختان ميوه به محض مشاهده آفت يا مشاهده آثار خسارت 1تا2نوبت سمپاشي ضروري است متاسيستوكساكاتين پريمور 1در هزار 1در هزار 7/…5/كنهبه محض مشاهده 5-3عددكنه متحرك درپشت برگ (كنه ها معمولاًباچشم غير مسلح به سختي قابل مشاهده هستند لذا براي ديدن بهتر اين آفت نياز به ذره بين مي باشداومايتپروپالدانيتون 1در هزار 1در هزار 5/1-1در هزار مأخذ: واحد حفظ نباتات شهرستان هريس مشخصات ميوه هاي درختي منطقه نوع محصول هكتار نهال هكتار بارور تن توليد مشخصات سيب درختي 93هكتار 143هكتار 1090رقم رد-گلدان وعاشقي محلي برنگ ابلقزردآلو 3هكتار 30هكتار رقم محلي بادام 17هكتار 3هكتار 6دير گلگردو6هكتار 7هكتار 23گردوي محلي گلابي4هكتار 7هكتار50محلي تابستاني ميوه جات هسته دار 20هكتار 43هكتار 237گوجه 5/1به1هكتار6غيرمثمره66هكتار 91هكتارصنوبرتبريزي-بيد(سويود)قره آغاجگلسرخ1هكتار2هكتار4/.جدول قيمت عمده محصولات باغي شهرستان هريس در سال 78محصول25/21/32/413/41/525/57/627/627/722/929/1020/11سيب قرمز 225025004000-1250-15001200200020002000سيب زرد19002200------1000150020002000گلابي19002200-3000-13001800180012002000--آلبالو--3600500040006000------گيلاس--1500150013501500------زرشك220002500026000250002500023000300002400028000150002000020000هلو---2000140015501700-----گوجه سبز20002500100012001500-------انگور---300016001100170020001600210025002500انجير80008000800070008000800060006500850080001000010000بادام7000700070001700020000250007000700020000800075007500مغز بادام265002600026500300003000030000300003000028000300003500035000گردو900010000100001000013000130001500016000100001300080001000.0مغزگردو300003000030000300002850035000400004000036000350004000040000كشمش6500700065001000080008000600065001000080001000010000زردآلو---1500200015002000-----قيسي17000170001700015000150001500015501700015000180001800018000برگه زردآلو4500500050001000010000800060006000100001000080008000توت300030002800250040002500300030004000350030003000به------------سبزي10001000100010001000600100012001000180020002000گندم80010009601200800770720750720700800800جو 700700630650650650630650680680750760پياز8001000450280500550600750600500400400سيب زميني110014008509008006506508001100150013001300لوبيا چيتي450050004900470050004900550050005150525060006200لوبيا چشم بلبلي600060005480550055005550650065005550450060006000لوبيا قرمز220040002450250030004000350035004500450035003700لوبيا سفيد500050005000500050005000500450045004500عدس60006000700070006000535053005200550600060006000نخود سياه400040003500300030002600400055004500500050005000هويج100015001000100010008009009001100180010001000گوجه فرنگي11501200700750250280450600700150015001500سير1400300050005000450055005500500050006000خيار20002500150075075075090012001600200020002000علوفه خشككاه400400ذرت30003000300035003500كنجد1000060005500500045004500بادمجان1400150015001500130010009001200120020002000كاهو1200100020002000كدو1500120015001500150080012001500200020002000هندوانه8007507501000800500600650500120010001000فلفلنخود سفيد500055004450500050004900550047505100700080008000                ت )آبياريانواع روش هاي آبياري 1-آبياري تحت فشار:در اين روش آب توسط پمپ يا ارتفاع حاصل از شيب زمين در مجاري تحت فشار از منبع آب به مزرعه منتقل ودر اختيار محصول قرارمي گيرد .انواع سيستم هاي باراني ،قطره اي وزير زميني يا تراوا از انواع آبياري تحت فشار مي باشند .سيستم باراني خود به شش قسمت لينير يا خطي ،دوار مركزي يا سنتر پيوتSENTER PIvOT  ،ويلمو يا چرخدار ،كلاسيك قرقره اي وتفنگي يا گانgan تقسيم مي شود .در قسمت كلاسيك سه قسمت متحرك ،ثابت ونيمه متحرك ازآن منتزع مي گردند.از اقسام مختلف فوق حدود 115هكتار از اراضي شهرستان به دوار مركزي ،49هكتار به ويلمو يا چرخدار ،40هكتاربه قرقره اي و5هكتار به تفنگي و416هكتار به كلاسيك اختصاص دارد .2-آبياري ثقلي :در اين روش آب در اثر نيروي ثقل واينرسي حاصل ازشيب مجراي انتقال از منبع به مزرعه منتقل ودر اختيار گياه قرار مي گيرد .كلا  انواع سيستم هاي آبياري ثقلي عبارتند از :نشتي ،كرتي يا غرقابي ،جوي پشته اي غلام در گردش .كل آبياري در منطقه به صورت غرقابي(بيش از 90%) است. غير از 625هكتارآبياري تحت فشار (قطره اي باراني )در سطح شهرستان حدود 5/8هكتار قطره اي وبقيه باراني مي باشند .در آبياري غرقابي هر قسمت تقسيم شده زمين را«كرت» مي گويند ،آب بوسيله جوي به مزرعه انتقال داده شده ودر كرت ها جريان مي يابد  .هدر رفتن بخش اعظم آب ،سله بستن مزارع ضعيف ،افزايش علف هاي هرز از معايب آبياري به روش غرقابي است .در آبياري جوي پشته اي زمين مزروعي را به جوي وپشته هاي مختلفي تقسيم مي نمايند. آب از يك سمت وارد مزرعه شده وپشته ها را سيراب مي نمايد .سله نبستن زمين وبكارگيري كارگركمتردر مقايسه با غرقابي ازمحاسن اين نوع آبياري است. براي كاشت وبرداشت گياهاني همانند گوجه فرنگي ،سيب زميني ،كدو وخيار بسيار مناسب است.با احتساب سطح كاشت اين موارد به همراه سطح زير كشت باغات منطقه، در صدو حدود آبياري جوي پشته اي بدست مي آيد .ما بقي اختصاص به آبياري غرقابي خواهد داشت .مناطق آبياري باراني شركت كشت وصنعت سهند سراي به اندازه 100هكتار ،شركت بلوت(= بولود)بيلوردي به اندازه 230هكتار از اراضي جلگه اي را تحت پوشش آبياري باراني‌قرار‌داده اند.شركت زراعي زرنق نيز حدود 45هكتار از اراضي راتحت پوشش باراني دارد وبقيه در شهركلوانق،شهر زرنق وسراي ونمرور بصورت پراكنده يافت مي شود .ارائه ي چند پيشنهاد وارزيابي مشكل پيرامون كانال هاي آبرساني به نظر مي رسد كانال هاضرورت دارند كه بتوني شوند تا از هدر رفتن بيش از حدآب نفوذ آب جلو گيري به عمل آيد . نهرهاي موجود نيز به علت سنتي بودن در بخش مركزي وبخش خواجه با عث بخار ويا نفوذ آب به زيرزمين مي شوند  ودرطي مسير ميزان استفاده  ازآب به 70درصدكاهش مي يابد  .در حريم رود خانه هاي اصلي كاشت در ختان بي ثمر ادامه دارد .اين درختان نسبت به كم كردن سرعت ومصرف آب تاثير سبز اثر مي گذارند جلو گيري اين امر نيز ضروري است .در اكثر رودخانه ها برداشت هاي غير مجاز شن وماسه و دِپو كردن[10] مصالح رودخانه با عث مي شود آب به مسير نرسد ودر يكجا جمع شده وبخار گردد .همچنين دِپو كردن، مسيراصلي رودخانه را نيز تغيير مي دهد كه مضر‏ّات  بي شماري را پديد مي آورد .حل اين معضل نيز شايان توجه است .اكثر سدهاي شهرستان از ذخيره ي آبي كمي برخورداروكوچك مي باشند .به اضافه ي اينكه در كوتاه مدت بر اثر سيل وغيره نياز به لايروبي پيدا مي كنند توجه به اين امر نيز مي تواند بسياري از مسائل لا ينحل را در منطقه برطرف نمايد.نبود متولي مشخص در امر بهره برداري از سدهاوكانال هاي موجود وتخريب قريب به اتفاق ابنيه هاي موجود، بزرگ ترين مشكل عدم بهره برداري از منابع آبي منطقه مي باشد .مشكلات آب منطقهكانال هاي آبرساني :اكثراً سنتي بوده وآب ها را به هدر مي دهند.منظور نفوذ آن به زير زمين است .اگر كانال ها بتوني بوده باشند بهتر است .نهرها :كلاً سنتي بوده (خواجه وهريس)،درمسيري كه طي مي كنند نفوذ وبخار باعث مي شود ميزان استفاده از آب به 70%كاهش يابد .چنانچه گفته شد در حريم رودخانه هاي اصلي به كاشت درختان بي ثمر اقدام گرديده است اين درختان نسبت به كم كردن سرعت ومصرف آب اقدام مي نمايند .در اكثر رودخانه ها برداشت هاي غير مجاز شن وماسه ودِپوكردن مصالح رودخانه باعث مي شود آب به مسير نرسد ودر يك جا جمع شده وبخار گردد  ومسير اصلي رودخانه را تغيير ميدهد .سدها : روش استفاده از آب سدها به صورت كانال ها ونهرهاي سنتي مي باشدواين در كم وكيف آب مورد استفاده  تاثير مي گذارد،  دوري روستاها از مركز شهرستان باعث مي شود ارباب رجوع به مشكلات اياب وذهاب گرفتار آيد وبار مالي را متحمل شود اگر در صورت صلاحديددر بخش خواجه با رعايت صرفه وصلاح بخش مركزي، اداره آبياري تاسيس گرددشايد از اين مشكلات كاسته شود .ارائه ي پيشنهاد وارزيابي مشكلات و بررسي نظام هاي بهره برداري با توجه به وجود دشت وسيع بدوستان امكان توسعه ي كشاورزي در منطقه وجود دارد ، ليكن پاره اي از مشكلات در پيش روقرار گرفته اند كه عمده ترين آنها عبارتند از: كمبود آب زراعي كه در دو بخش سفره هاي آب زيرزميني وآب هاي جاري قابل بحث است . منابع آب هاي زيرزميني به دليل موقعيت زمين شناسي فقير بوده و محدود به چاههاي نيمه عميق در پاره اي از نقاط شهرستان مي باشد . استحصال  از اين چاهها به دليل راندمان آبياري پايين در منطقه واستفاده ازروش هاي غير اصولي ، كارايي لازم را نداشته وسطح محدودي را زير پوشش قرار مي دهد  ( راندمان آبياري در روش سنتي كنوني 30% ودر روش آبياري باراني 70% ودر روش آبياري قطره اي 90% مي باشد ). در اينجا لزوم ايجاد پروژه هاي آبياري تحت فشار رخ مي نمايد ليكن به دليل پاره اي از معضلات از قبيل بادهاي غالب دائمي ، پراكندگي قطعات ، ضعف مالي زارعين ، عدم تناسب آب با زمين ،شوري آب برخي از چاههاي منطقه ،كوچكي قطعات ودير پذيري زارعين ، اين امر به كندي رشد مي يابد .در زمينه ي آب هاي محلي بعد از انقلاب اسلامي سرمايه گذاري هاي سنگيني جهت احداث  سدهاي مخزني انجام گرفته است كه از اين ميان سد آرباتان با ظرفيت مخزني بيش از بيست ميليون متر مكعب سهم عمده اي در آبياري منطقه بدوستان واراضي پاياب سد خواهد داشت با عنايت به سرمايه گذاري كلان دولت در زمينه ي احداث سد ،حال مشكل اساسي جلب مشاركت مردم در احداث شبكه هاي پاياب سدها واستفاده بهينه از آب موجودباقي مانده است كه در اين زمينه ارگان هاي ذيربط به اختصاص وام هاي كم بهره و نظارت هاي فني بر زارعيني كه راغب مشاركت در احداث اين طرح ها مي باشندمسؤول هستند.جهت رسيدن به توسعه ي پايدار در بخش كشاورزي لزوم حفاظت از سرمايه گذاري هاي به عمل آمده در بخش آب وخاك بيش از پيش رفته رفته اهميت پيدا مي كند.يكي از عمده ترين اين روش ها احياي مراتع و آبخيزداري در حوزه ي آبريز سدها مي باشد كه هم  از شسته شدن و فرسايش خاك هاي گران بهاي منطقه جلوگيري مي نمايد وهم از پرشدن مخزن سدها از رسوبات وگل ولاي ممانعت مي نمايد.در اين زمينه نيز جلب مشاركت آحاد مردم ضروري است .درمناطق ديم خيز شهرستان با به كاربردن روش هاي حفظ وذخيره ي رطوبت ( شخم عمود برشيب ،شخم پاييزه ي اراضي در سال آيش باگاو آهن قلمي «براي ذخيره ي آب» ،حفظ رطوبت توسط پنجه غازي در بهار هنگام مبارزه با علف هاي هرز بهاره ، مالْچ[11] كُـلَشي[12] و غيره) مي توان در توسعه مؤفق بود. در بخش خاك نيز تغيير كاربردي اراضي جهت استفاده ي  مسكوني ،تجاري ، وصنعتي درآينده مشكل ساز به نظر مي آيند . لذا ارگان هاي  ذيربط بايستي با قاطعيت در اين زمينه ها اعمال قانوني كرده واز تبديل اراضي مرغوب زراعي به كاربري هاي غير كشاورزي جلوگيري  نمايند.هدف، افزايش توليد در راستاي كشاورزي پايدار مي باشد كه به دوطريق افزايش سطح زير كشت در اراضي داراي پتانسيل زراعي و افزايش راندمان توليد در واحد سطح قابل پيگيري است.اما با توجه به اين كه افزايش سطح زير كشت پيرو كمبود منابع، بسيار محدود مي باشدلذا بايستي تلاش ها عمدتا در راه راندمان توليد  در واحد سطح،به كار گرفته  شود. افزايش توليد در  واحد سطح از طريق توسعه ي مكانيزاسيون به معني اعم كلمه ميسر مي باشد كه اين نيز منوط به يكپارچه سازي اراضي است. پيدا است كه در اراضي پاياب سدها و شبكه هاي آبياري و زهكشي ،اين امر به وسيله طرح تجهيز نوسازي و يكپارچه سازي اراضي قابل حل است در مابقي اراضي« يكجا زراعي» يا «يكجا كشتي» توصيه مي شود. مهم ترين مشكل دراجراي اين امر، وجود نظام هاي بهره برداري سنتي از اراضي نظير خرده مالكي مي باشد كه به دليل كثرت وكوچكي قطعات امكان يكپارچه سازي وبه تبع آن مكانيزاسيون موجود نيست. در خرده مالكي هزينه هاي توليد افزايش مي يابد ، راندمان قطعات به دليل سنتي بودن روش ها ، واستفاده نكردن بهينه ازمنابع توليدهمانند آب وخاك وضع نابساماني به خود مي گيرد. بنابه دلايل فوق ،دستيابي به  بهترين نظام بهره برداري، درايجاد شركت هاي تعاوني توليد روستايي نهفته  است كه دراين روش با مشاركت خود روستائيان وباحفظ مالكيت شخصي، اراضي يكپارچه شده ،هم توليد بالا مي دهد وهم رفاه خانواده هاي روستايي فراهم مي گردد.نيروي كار مازاد ناشي از رشد جمعيت جوان ونيروي مازاد ناشي از مكانيزاسيون كشاورزي در صنايع تبديلي وروستايي جذب كارمي شوند. بنابراين راه حل پيشنهادي ايجاد شركت هاي تعاوني توليد  در پاياب سدها وشبكه هاي آبياري وزهكشي است. يكي ديگر از معضلات پيش روي بخش كشاورزي منطقه، زهدار بودن وشوروقليا بودن قسمتي از اراضي شهرستان است كه لزوم كشت گياهان مقاوم ، زهكشي در اراضي مستعد آبي و سرمايه گذاري در اصلاح خاك هاي مرغوب به عنوان راه حل آن توصييه مي گردد. مها جرت ،نيروي كار جوان را از شهرستان واز كشاورزي خارج مي كند ونيروي كار پير نيز به دليل درآمد نسبتا مكفي از صنعت فرش وگاهي بعلت از كار افتادگي ، رغبت چنداني به سرمايه گذاري در زمينه ي كشاورزي نشان نمي دهد،وقت آن رسيده كه با كار فرهنگي و نيز سود آورتر كردن كشاورزي به وسيله ي روش هاي نوين،بر مشكلات فايق آييم. سطح دانش كم در منطقه خود معضل بزرگي در راه آموزش و پذيرش روش هاي نوين در كشاورزي پديد آورده است . در دراز مدت مي توان با استقرار تشكل هاي توليدي با آموزش كشاورزان ، ايجاد زير بناي لازم دربخش پشتيباني قوي در زمينه هاي تامين نهادهاي كشاورزي نظير سم وكود وبذر وماشين آلات ، بررسي نياز هاي تحقيقاتي شهرستان وارائه ي الگوهاي توسعه ي زراعي مي توان به پيشروي اهداف دولت در بخش كشاورزي كمك كرد.  وجود مراتع ييلاقي (=تابستاني) ومراتع ميان بند(= بهاره وپاييزه) فرصت طلايي ملموسي را فراهم آورده است، ناگفته پيداست كه مراتع ييلاقي در ارتفاعات ومناطق سرد سيردر فصل گرم سال مورد استفاده قرار مي گيرد ومراتع ميان بنددر نزديكي روستاهها واقع شده ودر رفت وبرگشت ييلاقي وقشلاقي پذيراي دامها مي شود. اين دواز امتيازات برجسته ي منطقه مورد بحث اند. اما حفظ گياهان مرتعي ،همت بيشتري را نيا زداردوبا توجه به اينكه گهگاه بارش در منطقه به موقع نيست وپُراكنش بارندگي نامناسب است بوته كاري وكپه كاري در مراتع نيز راهكار پيشنهادي ديگري است تا دشت ها وتپه هاي پراز گل وگياه و سرسبز، شادابي خودرااز دست ندهند.عدم تعادل دام در مرتع و خروج ديرهنگام دامها وچراي زودرس مرتع هر ساله از حجم گياهان خوشخوراك مرتعي مي كاهد وگمان مي رود طولي نكشد كه بخش هايي از مراتع به زمين هاي كشاورزي وزراعي نيز پيوند داده شوندكه مورد پسند نيست. ضمن لحاظ اين وقايع وپيش بيني ها قطعا راه همواري براي فردا خواهيم داشت. ان شاء اللهمنابع و مأخذ1-    اطلاعات به دست آمده از مهندسين و پرسنل محترم مديريت كشاورزي هريس2-     اطلا عات جمع آوري شده از مهندس اشرفي و آقاي رحيم لو3-     بروشور واحد حفظ نباتات كشاورزي هريس4-    علل الشرايع، صفحه ي 32فهرست جداولعنوان                                                                                                  صفحهليست مرغداران گوشتي وتخم گذار                                                                                              13       زنبورستان                                                                                                                                                    15آمار دامي شهرستان بر حسب رأس در سال 76-78                                                                                       17   تو زيع اراضي كشاورزي شهرستان در سال زراعي 78-77                                                             23     جدول سطح زير كشت شهرستان به تفكيك روستاها                                                                      24     انواع خاكها وخصوصيات آنها                                                                                                       28سطح كشت وراندمان محصولات تحت كشت اراضي آبي ونيمه آبي78-77                               31 آمار فعاليت 7ساله واحد حفظ نباتات (ضدعفوني بذور غلات بر عليه بيماري سياهك)                 34 آمار فعاليت 7ساله واحد حفظ نباتات(مبارزه شيميايي با علفهاي هرز غلات)                                39 آمار فعاليت 7ساله واحد حفظ نباتات(مبارزه شيميايي با سرخرطومي يونجه)                               41  آمار فعاليت 3ساله واحد حفظ نباتات(مبارزه باآفات وبيماريهادر باغات)                                      48 آفات وبيماريهاي مهم درختان ميوه در شهرستان و طرز مبارزه باآنها                                            50   مشخصات ميوه هاي درختي منطقه                                                                                                51  جدول قيمت عمده محصولات باغي شهرستان هريس در سال 78                                                52اعلام«آ»آذربايجان شرقي          20،12  آرباتان                 20،24،58       آقا علي لو                     24          «الف»ابراهيم طهماسب پور        8احمد آباد شهرك           24 احمدآباد لغلي              24احمد نوربخش           8،32  استيار                         24اسب خوان                  26اسماعيل كندي              26افشرد                         25    اكبر مدني                    13  اكبر فرد                      13اكبرمهري                    13امند                        20،25انديس            21،26،29اهر                    37،45    ايرج طاهري               8اينچه كندي               26«ب» باجه باج              25،29باروق             20،27،45   بخشايش         27،28،34بخش خواجه            56  بدوستان                  58 بدوستان شرقي       15،26بدوستان غربي       15،24بزوان                     26   برازين           21،26،29بستان آباد                45بشير                      25 بهرام بيگ زالي           8    بيلوردي             24،28،56«پ»پارام               20،21،26،34پاكچين                      25«ت»تازه كند                      27تازه كندسرند                        25تازه كندعليا                  27تازه كندنهند                 25تبريز                  14،37،45      تركايش                   26،29تعاوني موسوي              13 «ج»جانقور                        24جباررحيمي                  13جبرائيل رحيمي             13جمشيد عبدالرحيمي        8جمال آباد                    27جنگل                         27جهادسازندگي               20جيغناب                      24 جيقه                          24 «چ»چاي كندي                   25چمن زمين                   25چنزق                         25چوبانلار                      25چخماق بلاغ سفلا          25چخماق بلاغ عليا           25  «ح»حسن زارع                   13حسين آباد                    25 حشمت آباد                  25حيدرحسن زاده               8حميد رحيم لو                8«خ»خانقاه                           27خانمرود               15،26،27  خرمالو                 24،29،34خشكناب                  21،27خلج                            26خواجه        10،11،29،46،57 «د»دغدغان                         25دهقان نامور                    13ديبك لو                       25ديزج ور                        26«ر»رضا توكلي                     13«ز»زرنق          20،27،28،34،56«س»ساخسلو                        24سراب                    37،45    سراي            20،24،34،56سرخه گاو                   26سرند                 11،26،28سولوجه                      25سولي درق                   26«ش»شالي                          26شاملو                          24شاهين مقدم                   8شركت آبياران                13شركت آينالو                  13شركت بلوت                 56شيخ رجب                    24شيران                         27شريف آباد                    25شهرستان هريس12،14،20،21،32،34،4،48،50،52   شهرك پائين                   24شهسوار                        24«ص»صالح فرهادي                 8صباهريس نژاد               13صمد آباد                     26صومعه                        26 «ط»طرف                          24«ع»عباس آباد                   26عبدالجبار                    24علي احترامي                13علي اشرفي                  8علي اصغررجب زاده       13عيوض باقري               13«ف»فضل الله كاظمي             8«ق»قانقالو                       27قراجه                        24قزلجه زرين                 27قره باغ                       10قره تورپاق                   27قره گوني                    24قشلاق بالا                   26 قشلاق پائين                 26قلعه لر                     25،26   قوملو                           27قويوجاق                      26قيز قاپان                      24«ك»كرمجوان                      27كلوانق                             27،56كويج                           26  كهليك بلاغي                 25«گ»گمند                       25،29گوراوان                      27گوي درق                    24گويرچين                     25گيلدير                    24،28«م»مجيد ارجمند                 13محمد ابوالقاسمي             8محمود آباد                   28مرتضي فتوحي              8مرتضي ملك زاده            8مركيد                         24مرناب                          25مشيرآباد                        26مقصودلو          20،21،26،28ممي كندي                   27مواضع خان شرقي       15،24مواضع خان شمالي     15،25موسالو                       26مهرام                         27مهرانرود شمالي         15،27 مهربان                               20مهندس محسن نجفي آذر   8ميان بازور                    26مينق                        20،26  «ن»ناحيه                           27نمرور              20،26،28،56نوجه ده                    11،27    نهران                           27 27نهند                           25نيچران                          26«و»ورزقان                         10وليلو                           24ونيار                           25«ه»هادي ابوالقاسمي              8  8هرزنديق                       26هرزه ورز                      27هريس 10،11،16،21،28،46،50،57  هفدران                        26هيق                   11،26،27«ي»ينگجه                20،21،24يوسف زارع                  13[1] - علل الشرايع صفحه ي32[2] - قبل از چاپ اين كتاب ، مهندس محسن نجفي آذر مطالب تايپ شده را از نظر گذرانده ودر اغلاط تايپي تصحيحات لازم را با نگاه تيز بين خويش به انجام رسانده اند، نظر لطف ايشان هم موجب امتنان و قدرداني است .[3]- رنگ گوسفند ماكويي سفيدواطراف چشم هايشان داراي لكه هاي سياه است.[4] - رنگ اين گوسفند روشن وقهوه اي سير ، متمايل به قرمز است.* در سال 80 ،مديريت هاي كشاورزي وجهاد سازندگي ادغام شده و وزارت جديدي به نام جهاد وكشاورزي را شكل داده اند.[5] - بروشور عملكرد واحد حفظ نباتات، مهندس احمد نوربخش[6] - 1378[7] - 1379[8] - 1379[9] - 1379[10] - تلنبارشن ،ماسه ويا خاك دريك محل[11] - مالچ : هر نوع پوشش كه مانع تبخير آب وفرسايش خاك شود..[12] - مالچ كلشي: كاه كلش باقي مانده، بعد ازدروي گندم وجوكه باعث نفوذ بيشتر آب در اثربرخورد با كاه كلش شده واز تبخير آب جلوگيري به عمل مي آورد .