امارگیر حرفه ای وبلاگ و سایت

بام آذربايجانشرقيمحرم فرزانه





نام كتاب: بام آذربايجان شرقي
نويسنده: محرم فرزانه هريس
ناشر:
تاريخ نشر:
تعداد صفحه:
تيراژ: 2000
حروفچيني : ديتا كامپيوتر هريس
طراحي:
چاپ:
شابك:
قيمت:
حق چاپ محفوظ










فهرست مطالب

پيشگفتار
طليعه
شرح اجمالي حوزه مورد بحثمكاتب و تاريخچه آموزش و پرورش
اوضاع مطبوعاتي ، مذهبي ( مداحان اهل بيت (ع) ) و ورزشي
 وضعيت كشاورزي












فهرست تفصيلي مطالب
عنوان                                                                 صفحه
پيشگفتار
طليعه
* شرح اجمالي حوزه مورد بحث
وسعت وتوپو گرافي
موقعيت از نظر تقسيمات سياسي
مورفولوژي
قلل مرتفع
دموگرافي
هيدرولوژي
وضعيت تاريخي
فرمانداران
بخشداران
شهرداران
اعضاي شوراهاي اسلامي بخش مركزي
رؤساي شوراي اسلامي بخش مركزي
مشخصات دهياران بخش مركزي
اعضاي شوراي بخش مركزي
اعضاي شوراهاي اسلامي بخش خواجه
نظري برر اههاي روستايي
نمايه منابع وماخذ
**** وضعيت كشاورزي
سيماي كلي كشاورزي منطقه
نژاد دامهاي منطقه
شيوه دامپروري
نوع جايگاه پرورشي دامهاي منطقه
پرورش ماهي
صنعت مرغداري
پرورش زنبور
توليد لبنيات
ارائه پيشنهاد
كشت بهاره وپاييزه
ارقام گندم براي مزارع آبي
ضد عفوني كردن غلات
علل كاهش بيماري سياهك
علل عدم كنترل قطعي بيماري سياهك
علف هاي هرز غلات
مشكلات وموانع
سرخرطومي يونجه
موانع موجود
آفات مهم
باغ
نكات ومسائل باغات
كرم سيب
بيماريهاي مهم گياهي
انواع روشهاي آبياري
مناطق آبياري باراني
ارائه چند پيشنهاد
مشكلات آب منطقه
ارائه پيشنهاد وارزيابي مشكلات
نمايه منابع وماخذ



تقديم به :

انديشمنداني كه ربودة آنهايم .
معلمان ، دبيران وفرهنگيانِ خاكي تبار وافلاكي مدار كه بر گردة آنان اميدواري پاي  استوار كرده است.














جـان  را  بلند دار كه اين است برتري               پسـتي  نـه از زمين و بلندي نه ازسماست
آن را كه ديبة هنر و علم در بر اسـت                فرشي سراي او چه غم ار زانكه بورياست
در آسمان علم، عمل برتـرين پَر است              در   كشــور  وجـود هنر بهترين  غناست
با دانش است فخر نه با  ثروت  و عقار             تنـها  هنر ،تفـاوت انـسان  و  چار  پـاست
((پروين اعتصامي  ))طليعه
« … عالمي تصنيفي  ميكند درعلمي و فرزندي دارد يكساله ، براي او اعتراض مي كند كه : 0ترا اين به چه كار مي آيد كه مشغولي ؟كاغذ چرا بعضي سياه مي كني وحواشي اوراق سفيد مي گذاري ؟ اگر صلاح در سپيدي كاغذ است پس همه سپيد بگذار و اگر كمال كاذ در سياهي ست ، پس همه را سياه كن كه تو قادري كه همه سياه كني ، و تو داني كه پدر از جواب اين كودك عاجز بود  نه از عجز خود ، يا از آ نكه اعتراض او را جواب ندارد ،‌بلكه از تصور آن كودك كه از عالم پدرش هيچ خبري نيست، اگر نه ، اين سوال را اين همه قدر و خطر نيست كه پدر از جواب آن عاجز  آيد».[1]
اجتماع . عرصه كنش وواكنش ديدگاههاست ، از نظر گاهي صرفا علمي ، در تضارب آ راست كه راه پيشرفت براي احتكار عمومي  حاصل مي ايد و نخل دانش و آ گاهي روز به روز  بارورتر ميشود بگفته بزرگان :
با خردمند  ساز داد وستد           كه فزونتر شود خرد زخرد

براربابان انصاف و صاحبان ذوق سليم پوشيده نبوده ونخواهد بود كه نوشتار ،ماده وجوهره اصلي تاريخ وهويت تاريخي است در اين ميان حد اقل خود نگارنده از اساتيد وصاحبان قلم به كرات شنيده و خوانده است كه هر كدام به شكلي وگونه اي ديگر مورد تعرض وعتاب قرار گرفته اند وگامهاي مثبتشان ناديده انگاشته شده وذرّه اي نقيصه انگشت نما گرديده است ومغرضان به خاطريك  «دستمال» «قيصريه» را به آتش كشيده اند.
« البته هيچ نوشته اي بدون عيب ونقص نخواهد بود بويژه اگر غرض خواننده هم پا در مياني كند !
چون غرض آمد هنر پوشيده شد         صد حجاب از دل به سوي ديده شد»[2]
دردناك تر آن است محقق ونويسنده مورد بي مهري وخرده گيري كسانيكه « خود كار نكرده ونمي كنند و از اينكه ديگري كار كرده ومي كند آزرده مي شوند»3 واقع مي شود.
افتادگي آموز اگر طالب فيضي                  هر گز نخورد آب زميني كه بلند است
نگارنده با اين اوصاف وصدر مطلب كه آورده شد قصد بزرگ نمائي كارهاي كوچك خود را ندارد بلكه پابوس ودست بوس بزرگان است كه حق دانش آموزي بر اين دانش اندوز دارند.
عاشقي را عاشق از پروانه بايد ياد گيرد          هر كه چيزي ياد گيرد بايد از استاد گيرد
 « سعدي »
ليكن هر از چند گاهي است كه از باب تحويل درس، قدمي بر داشته وقلمي در دست گرفته سخن در حد بضاعت مزجات ودامنة امكان، مي گسترانم و به موضوعاتي مي پردازم كه در حال حاضر تازگي دارد ودر پي آشكار ساختن آموزه ها و سر گذشت هائي كه دوران مبهمي دارند  هستم  كه تاكنون در زادگاه خويش پرده برداري نشده اند.
ولي « هيچ كس از آن كه كاوش مي كند تا زشتي ونكوهيدگي را از لا بلا ي نيكي ها وزيبائيها بيرون كشد پست تر وفرومايه تر نيست». 4
بسيار اتفاق افتاده است كه همدلان صميمي و ياران دبستاني ،‌مرا مخاطب قرار داده و گقته اند :‌«‌در اين ديار، كسي اين مسائل را ارج ننهد چنانچه قدر خادمان اسبق را ندانسته اند ». ديرگاهي هم هست كه خود احساس مي كنم جماعتي اين سعي و تلاش ها را دولتي تلقي مي نمايند. بايد گفت:
نيش بايد خورد و انگاريد نوش               زهر بايد خورد و انگاريد قند
اولاً اميد آن است كه با نگاهي روانكاو به پديده  سرگذشت و تاريخ خويش ، احساس غبن به غفلت پديدار شود ، امروز را بكار آيد و صلاح ، فلاح و آگاهي را به استخدام آرد:
ما فات مضي و ما سيأتيك فأين              قم فاغتنم الفرصت بين العدمين
يعني آنچه كه گذشته مي باشدو آنچه خواهد رسيد كجاست؟ به پا خيز و اكنون را در ميان دو نيستي « گذشته و آينده » غنيمت دان. ( از ديوان منصوب به  مظهر العجايب حضرت علي ابن ابيطالب «ع» ).
البته خواهند بود كساني كه بر صحت و نيكي اين زحمت ناچيز پاي يقين خواهند فشرد  و بدين طريق بدخواهي جاي خود را به نيك خواهي خواهند داد.
ثانياً حقيقت آن است كه ما در طي اين مسير علاف كوچه هاي دلهره ، دلواپسي، علاقه و گذشت گشته و آخر الامر دل به دريا زده ايم. چشمان هيج دولتمردي در اين سير به كار نيافته و دل احدي غير از حقير در اين معركه نپيده است تا چه قبول افتد چه در نظرآايد.
ما دل در گرو عشق به انجام كار داده ايم واز هنر آفرين هنر مند پرور تحقق آنر اخواستيم واذعان داريم كه بود كار آنكس كرد كه تمام كرد اگر در اين راه ضعفي باشد ناقدان در ستكار در ارائه راهكار –عملي –آستين بالا خواهند زدويادر ارائه مستندات كوتاهي نخواهند كرد  پيشاپيش حق را بر اين دسته از خوانندگان ميدهيم كه در مواجهه با اين كتاب چنين راهي خواهند گزيد.واين حسن نيت در خصوص راقم سطور ونفس زحمات طاقت فرسا خواهد بود. راه خرده گيري وبه تعبيري بهتر (مچ گيري )به بن بست (ندانم )و(نميتوانم )ختم ميشود .اين مطالب آسيب شناسي پس افتادگي فرهنگي ورسالت بخشي بر فرزندان بلاد طيبه ايران اسلامي بود كه آمد .افزون بر آنها بايد دانست كه :
- «فكر كردن را وحرف زدن را رها كنيم بلكه عمل نماييم .
-آنهايي كه ميتوانند انجام ميدهند .
-تمام افراد جامعه يك قدم به جلو بردارند .در چنين اجتماعي كه بده بستان هاي معرفت خواهد بود -اگرارزشمند زندگي كنيم زندگي ارزش خواهد داشت 0.
-همه چيز را همگان ندانند ونتوانند همگان همه چيز رادانند وتوانند».¨
درست است كه كارهاي فرهنگي دشوار ودرشتناكند وآناني كه در خدمت فرهنگي دستي دارند وگامي ميزنند راحتي را با سختي آسودگي را با زحمت داشتن را با نداري سودا ميكنند .حداقل رضايتشان به اين است كه زندگاني خويش را به بطالت وبيهو دگي سپري نميكنند از اين رو ست كه سخن وگفته ونوشته انان يتيم كده فراموشي سپرده نشده واز جنس زمان به دورند .
در اينجا لازم ميداند :
از آقايان ابراهيم طهماسب پور مديريت كشاورزي هريس، مهندس ايرج طاهري ، مهندس بهرام بيگ زالي ، مهندس  فضل الله كاظمي ، مهندس صالح فرهادي ، مهندس شاهين مقدم و مهندس حيدر حسن زاده كه هر كدام به نحوي مرا ياري كرده اند.
-         از مهندس احمد نوربخش كه بروشور عملكرد حفظ نباتات را در اختيارم گذاشته و اجازه استفاده از آن را به طور كامل تفويض كرده اند.
-      از فرماندار وقت شهرستان آقاي حاج عبدالمجيد مهدوي نيا و معاونت محترم آقاي يحيي عليزاده و آقايان : سيد علي علوي ، طاهر نوروزي ، منصور طالب پور ، محمد گل محمدي و محمد حيدر زاده كه در مواقع مورد نياز از حمايت خويش كوتاهي نكرده و پاسخگوي خواسته هايم بوده اند.
-         از بخشدار اسبق مركزي آقاي رحيم عالي بيگي – كه زماني ( هرچند كوتاه ) همراه صادق و همكار موافق تحقيقي ام شدند.
-      از آقايان علي اشرفي ( كارشناس دامپروري )، حميد رحيم لو و همشهري عزيزم آقاي جمشيد عبدالرحيمي كه جواب سؤالهاي مورد نياز را در اختيارم گذاشتند.
-         از آقايان : صفرعلي آصفي ، محمد بيگ نژاد ، محمد فخيمي ، بهلول ستاري آذر و علي وقاري كه بعضي اطلاعات لازم را تهيه نمودند.
-         از كتابداران كتابخانه عمومي هريس كه منابع مآخذ در خواستي را با گشاده رويي تحويل دادند.
-      از همشهري گرامي خويش جناب آقاي رجبعلي شكوهي كه توسط دكتر حسين واعظي يك نسخه از اثر چاپ نشده خويش بنام جغرافياي محلي شهرستان هريس را برايم ارسال كردند.
-         از شاعر و ورزشكار توانمند هريس جناب آقاي كريم عباسقلي پور كه با دادن معلومات ورزشي مرا مديون خويش ساختند.
-         از آقاي سلمان اسدالهي كه در معرفي كوهنوردان سخت كوش از هيچ كوششي دريغ نورزيده اند.
-         از محقق و پژوهشگر ارجمند جناب آقاي ابوالفضل دادور كه در ارائه سند مالياتي آقاي ناصر عدل مرا ياري كردند.
-      از دانش ور اصيل و اديب سبيل جناب آقاي اسد اسدنسب كه حقيقتاً در فراهم آوردن فصل مكاتب و تاريخچه آموزش و پرورش با عشق و علاقه مرا ياري دادند.
-         از آقاي حاج پيرعلي اسد نسب كه با نصايح خويش اميد حقير را براي انجام اين كار فزوني بخشيدند.
-      از آقايان مرتضي فتوحي ومحمد ابوالقاسمي »صفحه آرا»  وآقايان مرتضي ملك زاده وهادي ابوالقاسمي  «حروف چين »وخانم «………»نمونه خوان اول وخانم «………»نمونه خوان دوم كه زحمات زيادي را متحمل شدند  .
-      از رفيق شفيق خويش ، استاد دوستي و استاد ائل اوغلو و استاد سيد جمال ترابي طباطبايي كه در تحقق اين مجموعه و در اداي تكليف ذمّه نويسنده از هيچ كمكي دريغ نورزيدند.
تشكر و قدرداني و مزيد تائيدات الهي رابراي نامبردگان از خداوند سبحان مسئلت نمايد .
اميد است اين مجموعه مقبول نظر اهل نظر واقع شده وبا گوشه چشم التفات به آن نگريسته شود.
در آخر تذكراتي چند ذيلا آورده ميشود:
1-علت نام گذاري كتاب به نام « بام آذربايجان شرقي » براساس وجه تسميه محل مورد اشاره بابت مالكيت بالاترين ارتفاع از سطح دريا در بين شهرهاي استان ميباشد .
‎‎‎‎‎‎‎‎‎2-توضيحات در زير نويس نماية منابع وماخذ مورد استفاده در متن به ترتيب شماره گذاري قبل از ذكر نمايه منابع وماخذ بترتيب الفبايي آمده اند.
3-در معرفي وشرح حال اشخاص حرف اول اسم كوچك به ترتيب حروف الفبايي مد نظر بوده است .
4-متن حاضر ،با تلاشهاي بي وقفه وپيگيريهاي مداوم، همزمان با تحقيق وتأليف در مدت كوتاهي تهيه وتنظيم شده وماحصل، از كسانيكه دسترسي به آنها ميسر گشته ويا خود پيشگام درهمكاري گشته اند فراهم آمده است. اگر كمبود ويا نقصي در هر يك از بخشها ملاحظه گردد. نه از روي قصد و عمد بلكه از تنگناهاي محيطي، عدم سنخيت شغلي وانجام نپذيرفتن تحقيقات توسط ديگران، مانع ابن توفيق گشته است. اينگونه مسائل را جهت تكميل وتتميمي ديگري موجود است وآن اينكه اگر قبول نماييم پسينيان وارثان پيشينيان اند بايد گفت: چيزي در زمانه ما از خوان گذشتگان باقي نمانده است. به يقين با ضم اين حقيقت ميتوان انتظار بجا وقابل قبول و مأمول را، توقع نمود .با اين حال اين فتح باب ، اميد است هنرورزان  تيزبين وصاحبان دانش واصحاب قلم مد نظر آيد تا حق قدرت انديشه اي خويش را ادا فرمايند وبراي جبران خلاء ونقايص، مستندات وداشته ودانسته هاي خويش را به اين جانب ارائه فرمايند تا در چاپ هاي بعدي جبران مافات شود.
 بعون الله تعالي وتوفيقه .
بد تصور كند هميشه كه خوب                                   گر بدودست يافت بد كند
صد كه شد بانود نيازش نيست                                     تا نود آرزوي صد بكند
تو نودكوش وخويش را صد كن                                   صد چرا خويش را نود بكند
هر كسي چهره ساز نقش خود است                           گو تماشاي نقش خود بكند
                                                                                            «شهريار»












هريس – محرم فرزانه
تاريخ: 17/9/80
مطابق با 22 رمضان 1422 قمري
برابر با 8 دسامبر 2001 ميلادي




شرح اجمالي حوزه مورد بحث















رحم فرما بر قصور فهم ها
اي وراي فهم ها و وهم ها
«مولوي»


وسعت وتوپوگرافي
حوزه هاي مورد بحث با 2368.8كيلومتر وسعت در 38درجه 30دقيقه عرض شمالي و 46 درجه 30دقيقه طول شرقي در شمال غرب كشور ايران واقع است.
موقعيت از نظر تقسيمات سياسي
 ((در قسمت شرق مياني آذربايجان قرار دارد .شهرستان اهر حدود شمالي ، شهرستان تبريز حدود غرب وشهرستانهاي بستان آباد و سراب حدود جنوبي وشرقي آنرا مي پوشاند  حدود غربي آن از 5 كيلومتر ي شمال شرق  شهر تبريز آغاز ، وبطول 80كيلومتر  بسمت شرق كشيده  شده است».5
از نظر تقسيمات  سياسي از دو بخش  خواجه ومركزي و 7 دهستان و 97 آ بادي داراي سكنه  تشكيل يافته است . از اين تعداد بخش خواجه داراي 3 دهستان با 65آبادي و بخش مركزي داراي 4 دهستان با 32 آبادي است . بخش مركزي داراي چهار  نقاط شهري (هريس –زرنق – بخشايش  -كلوانق -) و بخش خواجه داراي يك نقطه شهري خواجه  مي باشد.مورفولوژي
 در دامنه  جنوبي  رشته كوه  قوشاداغ و قسمت كوچكي از قره داغ  واقع است نقطه بلند آ ن تا 3150در شمال و نقطه پست آن در قسمت جنوب غربي در روستا و نيار1470 متر مي باشد .بدين ترتيب  ارتفاع زمين از جنوب غربي به شمال كاهش پيدا مي كند .((بجز مثلث غرب  شهرستان و در حدود شمال و شرقي آن كه شكل زمين در انها داراي خصوصيات  كوهستاني است بقيه مناطق را زمينهاي كم شيبي تشكيل مي دهند كه شيب عمومي همه آنها به دره آجي چاي ختم مي شوند».6



قلل مرتفع7
نام قله
ارتفاع
رشته اصلي
محل استقرار
آغداش
2854
قره داغ
تبريز ،هريس
آيناخلي
2873
قره داغ
هريس
قوشاداغ
3148
قوشاداغ
اهر ،هريس
ساپلاغ
2890
قوشاداغ
اهر ،هريس
جمال آباد
2588
قوشاداغ
سراب ،هريس
چول داغ
2493
قوشاداغ
اهر ،هريس
دموگرافي 8
«حجم جمعيت كه در هفتاد ايجاد شده است طي بيست سال اخير به دليل مهاجرت شديد دستخوش تغيير نگشته است و تعداد آن از 78964نفر در سال 1355به رقم76814نفر در سال 1375 رسيده است اين امر حاكي از مهاجرت شديد جمعيت بويژه جمعيت روستائي شهرستان مي باشد .متوسط نرخ رشد جمعيت شهرستان بين سالهاي (65-1355)حدود دودرصد كه در فاصله سالهاي (75-1365) به رقم 3% تنزل يافته است
به طوريكه ملاحظه مي شود اين شهرستان بنا به دلايلي مهاجرفرست بوده واين مسئله در ده سال اخير شدت بيشتري يافته است ومبدا مهاجرت بطور عمده مناطق روستائي مي باشد طبق برآوردهاي انجام شده سالانه حدود 1600-1700از اين شهرستان به نقاط ديگر كشور مهاجرت مي كنند .تعداد مهاجرين وارد شده به شهرستان طي ده سال گذشته 4552نفر بوده است
تعداد خانوارهاي معمولي شهرستان به دليل تغيير ميانگين وسعت خانوارها بيشتر از جمعيت دستخوش تحول بوده ودر فاصله ده ساله دوم دوره مورد بررسي برغم كاهش جمعيت برتعداد خانوار افزوده شده است . ميانگين وسعت شهرستان در سال 1365 معادل 59/5نفر بوده كه در سال 1375به رفم كاهش يافته است در نقاط شهري خانوارهاي داراي سه نفر عضو ودر نقاط روستائي خانوار هاي داراي چهار نفر بيشتر ين تعداد را به خود اختصاص داده اند با اين حال سهم زياد خانوار هائيكه داراي بيش از هفت نفر عضو هستند بسيار قابل توجه مي باشد.
بدليل عدم تغيير قابل ملاحظه حجم جمعيت ،تراكم نسبي نيز تغيير چنداني نيافته وطي دوره مورد مطالعه در حدود 33نفر در كيلو متر مربع باقي مانده است
      جمعيت شهرستان هريس به تفكيك نقاط شهري وروستائي 9
در سالهاي 55،65 و1375
شرح
1355
1365
1375
جمعيت شهرستان
78964
79115
76814
جمعيت شهري
6849
8627
19498
جمعيت روستائي
72115
70488
57316
خانوار شهرستان
13686
13300
14107
خانوار شهري
1277
1528
3779
خانوار روستائي
25674
11772
10328
تراكم نسبي جمعيت
3/33
4/33
4/32
ميانگين وسعت خانوار شهرستان
77/5
95/5
45/5
درصد جمعيت روستائي
3/91
1/89
6/74







هيدرولوژي
در محدوده حوزه آبريز درياچه اروميه قرار دارد آجي چاي « تلخه رود» مهترين شريان آب مي باشد. رودهاي نظير زرنق، باروق، سراي ، قراجه ، سرندو نهند از قوشا داغ و آغ داشي سرچشمه گرفته پس از سرازير شدن  به سمت جنوب و پيوستن به آجي چاي از منتهي اليه حد شرقي شهرستان به طرف غرب جريان داشته و پس از عبور از شمال تبريز و دشت مغان به درياچه اروميه مي ريزند.
علت نامگذاري آجي چاي شوري آب در اين منطقه است.وضعيت تاريخي
پروفسور زهتابي در كتاب «ايران توركلرينين اسكي تاريخي ،‌بيرينجي جلد » در صفحه 230 در قسمت «قوتتيلرين اككدده حاكميتي» پس از بحث و بررسي زياد نتيجه مي گيرد ( ص 236 ) كه «مته = ايمتا » به اعتبار اسم انسان بودن ،چند هزار سال قبل از ميلاد به زبان ترك وارد شده ودر طول تاريخ كاربرد داشته است. وامروزه هم در ميان خلق وملت ترك از آن جمله ملت آذري داخل شد ه ودر گفتگوي شفاهي ، همانند اسم ولقب براي مردان وزنان كاربرد دارد.
در صفحه 234 آن كتاب نفيس مي نويسد:
- «اهر»شهري ايله «بخشايش» آراسيندا يئر له شن «كيروانا»كندينده اورتا ياشلي بير كيشينين آدي  «مه ته »دي كي ،ايندي ده اوكندده ياشايير .            
- اهر يولوندا «خوجا» ايله « ورزقان »‌آراسيندا يئرله شن «سرند» كندي  يولونون اوّللرينده «‌سرند»‌ايله قونشو اولان «‌بئشير » آدلي كندده «‌مته» آدلي بير كيشي ياشاماقدادير.¨
بدين طريق پروفسور زهتابي كلمه «‌مته=ايمتا وماتان» ¨¨را از عبارات خيلي قديمي دانسته واحتمال استعمال در زبان « سومر= سومئر »‌ را بسيار قوي مي داند(‌رك: همان صفحه 236 ).

از اين نظرگاه قدمت تاريخي منطقه مورد بحث مي تواند قدري روشن باشد .
در كتاب «نزهه القلوب » اثر حمدالله مستوفي اين ناحيه را از معظمات ششم و هفتم اقليم چهارم يعني تبريز دانسته است. در صفحه 79 اين اثر (چاپ ارمغان ،تاريخ 1362) آمده است :
« از معظمات آن ششم ناحيه خانم رود وهفتم ناحيه بدوستان هم بر شمال شهر است خلف رود قاب سي پاره ده است و مادر گاوواوريشاق از معظمات آن حقوق ديواني اين نواحي صد هزار دنيار و كسري است ...».
خانم رود و بدوستان در منشورات نجفقلي خان فرزند مرتضي قليخان هم آمده است. براي اثبات اين گفته يك نسخت  منشور كه كريم خان وكيل به حكمراني نجفقلي خان نوشته است را عيناً از تاريخ و جغرافي دار السلطنه تبريز ، نادر ميرزا ، چاپ اول ،چاپ گلشن صفحات 216،217و218 مي آوريم:
فرمان عالي شد :
آنكه،چون از روي كه سلطان نافذ الفرمان دارالملك ايجاد وتكوين وشهنشاه كشور گشاي عوالم شهور و سنين ، مفاتح ابواب كشور گشايي عرصه جهان ومقاليد خزاين حكمراني ممالك فسيح المسالك ايران رابه انامل فيض شمايل ما مقرّر ، واز كلك دبير صايب التدبير گوهر نگار ديوان قضا و خامه مشكين ختامه بدايع آثار منشي «يفعل الله ما يشا » طغراي غرّاي (حكم) فرمايي كافه انام و يرليغ بليغ فرمانروايي عامه خواص و عوام را به نام نامي واسم گرامي ما محرّ داشته ، مانيز در ازاء پاسداري اين نعمت بيرون از قياس وبه شكرانه سپاسداري اين آلاي فيض اساس نصب العين خاطر مهر ضياء ومنكون ضمير خيريت اقتضا فرموديم كه هريك از سلاله دودمان رفيع النبيان شهامت وبزرگي و خلاصه خاندان منيع الاركان جلالت ومردانگي (را) كه از روي اخلاص به لوازم خدمتگزاري اين درگاه فيض مناص اقدام و قيام داشته باشند ، مستند نشين وساده لازم السعاده عزّت واعتبار سازيم
از آن جا كه كلك درر سلك منشي اين مقال ، رقمزداي صفحه حال سعادت اشتمال عاليجاه رفيعجايگاه شوكت وحشمت واجلال دستگاه ، شهامت وبسالت واقبال پناه ، اخلاص و عقيدت آگاه ،‌مخلص دولتخواه و فدوي بلا اشتباه ، امير الامراءالعظام و عمده الخوانين الكرام ، دولتخواه اين دولت ابد مقام نظاماًللشوكه والجلاله والحشمه نجفقلي خان دمبلي است ، لهذا ذره اي از آفتاب عنايت الهي ، پرتو افكن ساحت آمال و اماني عاليجاه سابق الذكر ديده از ابتداء هشتمائه هذه الّسنه پيچي ئيل خبريت دليل منصب جليل القدرو بيگلربيگيگري دارلسّلطنه تبريز و بلده و بلوكات و محال تابعه مفصّله  ذيل را  به عاليجاه  رفيعجايگاه معزّي اليه مرحمت و از ركاب نصرت انتساب مرخّص ساخته روانهه دارلسلطنه مذكور فرموديم. بعد از ورود به آن جا به نحوي كه  شايد و بايد و طريقي كه از مراسم جوهر و كارداني او سزد در رتق و فتق مهمات و وصول و ايصال ماليات و متوجّهات :
انزاب، آلان براغوش،‌ارونق،‌مهرانرود1*، سرد صحزا،‌مواضعخان، ويدهر، خانم رود2* ،ويرجرود، دهخوارقان، رود قات،‌بدوستان3* ،‌اوجان، توابع،‌گرمرود، سراب، هشترود، مرند تنظيم و تنسيق زراعت و آبادي و معموري ولايات و سرپرستي رعيت و تنبيه و تاديب اشرار و متمردين و دفع  و رفع سارقين و قطع ايادي متظلمه از سر ضعفا و مساكين و استمالت و دلجويي رعايا و جمع آوري آنها و تقديم ساير خدماات وبواقي مساعي جمليه به منصه ظهور رسانيده با تمامي رعايا و جملگي برايا – كه ودايع حضرت افريدگار ،‌جلّت عظمه شانه،‌انند  - در اين باب به وجه احسن به طريق مستحسن سلوك مسلوك داشته ،‌ايالات و احشامات سكنه ولايات را اعم از جماعت شقاقي و غيره همگي را به مزيد سراسر اميد شفقت خاطر عالي اميدوار و هر يك را در جا و مكان اصلي خود ساكن ساخته،‌سرگرم امور رعيتي و خدمتگزاري اين دولت ابد قرين سازد.
عاليحضرات اعزّه و اعيان و رعايا و زارعان و جمهور سكنه و متوطّنان دارلسّلطنه تبريز و ساير بلوكات ومحال تابع مفصّله فوق و عاليجاهان خوانين و سركردگان و ايلات و  احشامات جماعت شقاقي،‌ارياد ،‌تركمان و ساير ايلات تابعه و سكنه دارلسّلطنه مذكور، عاليجاه رفيعجايگاه سابقاالالقاب را بيگلربيگي جليل القدر و الاعتبار دارلسّلطنه مذكور دانسته  اوامر و نواهي او را در اين باب مطيع و منقاد بود«ه» تخلّف جايز ندارند و در عهده شناسند.
تحريراً في ذيحجه الحرام سنه هزار و صد و هفتاد و هفت»
اين جاي خاتم نهاده ؛ سادده و مربّع نقش آن « يا من رجاه كريم»‌ و به حاشيه منشور نوشته:
مقرر آنكه مبلغ هفتصد تومان تبريزي به صيغه مواجب ساليانه از بابت مال المقاطعة دارالسّلطنه تبريز و ساير بلوكات و محال تابعه مرقومه در وجه عاليجاه رفيعجايگاه معزّي  اليه مرحمت فرموديم كه سال به سال باز يافت و صرف معيشت خود ساخته به لوازم و مراسم خدمتگزاري و جانفشاني اشتغال نمايد». به تاريخ متن. اين جا نيز همان خاتم نهاده  اند.
در كتاب « شهر اوجان» اثر محمد باقر مدرسي در فصل استدراك از كلوانق و جانقور(‌يكي از روستاهاي شهرستان) نام برده شده است،‌شماره وقف جانقور در وقف نامه ربع رشيدي 27 ،‌شماره صفحه 257 و آباديهاي كلوانق  سفلي شارع تبريز قاسم آباد در حدود اربعه موقوفه  ذكر شده اند.
-شماره وقف كلوانق عليا 178،شماره صفحه 276وآباديهاي اشتلق-كجل -آباد – گرماوجان – زرنق – كلوانق سفلي  در حدود اربعه موقوفه ذكر شده اند.
نقشه












فرمانداران
نام و ناتم خانوادگي
تاريخ شروع
تاريخ پايان
بيت الله عبدالهي
6/6/68
1/7/71
محمد رحيمي نژاد
1/7/71
20/3/73
حسين انواري
20/3/73
1/7/74
جعفر امين آزاد
                  1/8/74
25/12/76
يحيي عليزاده ( سرپرست )
2/11/76
25/12/76
عبدالمجيد مهدوي نيا
14/1/77
ادامه دارد
تصوير










دعاي وحدت، مسجد امام خميني،‌بعد از پيروزي انقلاب
در اين تصوير از راست به چپ حجج الاسلام مرحوم مير صفر آذر طوس،‌كاظم كاظمي، سيد فاضل ابوالحسني و مرحوم مير رضي علوي ديده مي شود.




بخشداران بعد از انقلاب
نام و نام خانوادگي
تاريخ شروع
تاريخ پايان
علي اكبر دستمالچي
اوايل پيروزي انقلاب
5/4/58
صمد رهنمون
5/4/58
20/11/58
آرمند زاده
21/11/58
20/1/60
جواد نوروزيان
20/1/60
15/9/60
محمد علي صمد سلطاني
15/9/60
30/8/65
علي اصغر اسكندري
1/9/65
13/4/67
بيت الله عبدالهي
14/4/67
6/6/68
مير عبدالله عزيز زاده
6/6/68
24/5/69
حسن حسني فر
25/5/69
20/9/72
حسين عباس زاده
20/9/72
26/8/75
يحيي عليزاده
26/8/75
30/6/77
رحيم عالي بيگي
30/6/77
1/10/79
سيد ولي آتش زر
1/10/79
ادامه دارد

نويسنده با احساس نظر از عدم هويت، طي ساليان قبل، بسيار تلاش نمود تا فهرست بخشداران قبل از انقلاب را نيز تهيه نمايد در اين راستا،‌مكاتباتي نيز صور گرفت. از آن جمله فرماندار شهرستان هريس نيز در - زمان تصدي حاج عبدالمجيد مهدوي نيا – اقداماتي را مبذول داشت. شخصاً دستور ارائه آنرا از استاندار اسبق،‌آقاي محمد زاده دريافت داشتم ولي سودي نداشت. بالاخره حجّيت پيدا كرده با خود گفتم:
« نكند فردا برايمان بگويند از بيماري نمرديد از ناداني بميريد.» بيماري سكوت و بي خبري و انديشه هاي مسموم را كافي دانسته و در اين فرصت فهرستي از اسامي بخشداران قبل از انقلاب را به نقل از مرحوم حاج عيسي هريسي نژاد مي آورم كه در زمان حيات خويش اين نام ها را گفتند و من يادداشت نمودم.
هر جا كه توضيح   نياز باشد از نظر عزيزان خواهد گذشت.
عباس خازنيالف)،‌احمديب) ،‌فيض  ا… زاده، حسين خان رسوليپ)، منظمت) ،‌عبدالهي ،‌جمشيدي، صاعي،‌علايي، مجتهدي،‌جعفري، ذهني،‌منتظري،  شقاقي ،‌امير چوپاني ،‌حسين كريميث)،‌مشايخي،‌وهابي نژادج)، ناصريانچ)
 شهرداران ( بعد از انقلاب )
نام و نام خانوادگي
تاريخ شروع
تاريخ پايان
مير محمد اميني زنوز
1/2/58
11/2/79
سيد فاضل  سيد ابوالحسني
17/2/59
6/3/70
حسين طلوعيان
6/3/70
19/3/73
زين العابدين رضالو
19/10/73
4/12/76
سياوش مكاني
5/12/76
18/7/78
غلامرضا رجيلي
9/7/79
10/9/80
كريم خندان (‌سرپرست)
10/9/80
ادامه دارد



اعضاي  اصلي و علي البدل شوراهاي اسلامي بخش مركزي هريس
نام روستا
نفر اول
نفر دوم
نفر سوم
نفر چهارم
نفر پنجم
گوراوان
مجيد حسن پور
بيت الله نعمتي
محمد منافي
اسد الله نجفي
حيدر محمود پور
تازه كند عليا
حيدر باقري وند
علي اصغرشيري آذر
ابراهيم احمدزاده
بيت الله خاني
محمد تقي اجاقي
ناحيه
حيدر علي حيدر پور
جعفر سليمي
قربان عباس پور
ضر غام سليمي
محرم عباسي اصل
خشكناب
حسين اسفندي
تقي حسن پور
حميد غني زاده
ابولقاسم غفاري
علي شفاش
انديس
بلال جودت
محمد علي حسين زاده
جليل احمدزاده
صفر مباركي
محمد قزلجه اي
شرلان
الله وردي ايرانپور
حميد نيك منش
علي دشتي
قربان ساعدي

هرزه ورز
جعفر احمدي
عليرضا مهدي زاده
پرويز روشن ضمير
عزيز احمدي
قهرمان احمدي
نوجه ده
اكبر وفايي
مرتضي كباري
عيسي خدادادي
حافظ علي دعائي
بايرامعلي سبزي پور
نهران
جعفر رزم جو
اسرافيل منصوري
بايرام عزيزي
بايندور كباري
حسين علم آموز
خانگاه
عباسعلي سيف هريس
صفر رواني
حسين عظيمي
آقامعلي كماني
صمد مناف زاده
هيق
جعفر ايراني
علي شوقي زرنق
مصيب صدر محمدي
محمد علي سالك
حسين سروري
موسالو
همزه علي وليزاده
علي حسين جعفري
حاج علي كريمي
ابوالفضل عيسي زاده
ابراهيم حسن پور
باروق
مير غفار هاشمي
حاج حسين مدبري
ابولفضل عقل مند
غلام حسين ديندار
محمد وظيفه
قزلجه زرين
محمد عليائي
نوروز علي اهرون
علي حيدر زاده
حافظ راهجو دانش
احد اسماعيلي
جمال آباد
ابوالفضل عيسي نژاد
محرم پور اكبر
اضغر بايرامي
محمد رسول اكبري
ربعلي پور اكبر
كرم جوان
رمضان محمدي
علي النقي جمالي
اسمعيل ياوري
عزيز داوري
علي صادق زاده
برازين
محمد علي نجفي
همزه علي عباس نژاد
اژدر علي زاده
اسماعيل قلي زاده
علي اشرف محمدزاده
تركايش
حسين محمدي
حسن محمد زاده اصل
محرم مرادي
قربانعلي لطف الله پور
يدالله علي پور
مقصود لو
حاجي اسماعيل سيدلي
علي محرمي
مولوي تقي پور
احد دهش
نريمان اسكندري
پارام
محموود عباسي
اكبر طالبي
جعفر فاتحي
احمد جهاني
رحيم عيوض پور
مينق
الله وردي محمد زاده
جلال زال بيگ لو
محمد فلكي
حسين خاني
فيروز عباس زاده
نمرور
حاج يوسف اسلام دوست
رسول مراد زاده
قادر برزگري
محمد علي اسكندر پور
علي بزرگي
خلج
ابراهيم اكبر پور
صالح خلجي
قهرمان فتحعلي زاده


اسبخوان
احمد علي عباسي
امير علي خيري
اسماعيل رسوليان
جواد خيري
يد الله تازي زاده
صومعه
حسين قربانپور
علي رضا قربانپور
التفات پور مهدي


ميانبازور
محمد علي حبيبي
عزيز حسن پور
محمد تقي علي پور
غلام حسين حبيبي
نبي علي پور
بزوان
فرض الله مرادي
حسن پورحسن
سواد شيريني
اروج پور حسين
محرم حسين زاده

 رؤساي شوراهاي اسلامي بخش مركزي
بيت ا…نعمتي
گوران
حيدر باقري مرند
تازه كند
حيدر علي حيدرپور
ناحيه
حميد غني زاده
خشكناب
الله وردي ايرانپور
شيران
پرويز روتن ضمير
هرزه ورز
اكبر وفايي
نوجه ده
جعفر رزمجو
نهران
عباسعلي سيف هريس
خانقاه
مصيب صدر محمدي
هيق
همزه علي وليزاده
موسالو
غلام حسين ديندار
باروق
نوروز علي اهرون
قزلجه زرين
ابولفضل عيسي نژاد
جمال آباد
رمضان محمودي
كرمجوان
اژدر عليزاده
برازين
محرم مرادي
تركايش
حاج اسماعيل سيدي
مقصود لو
محرم عباسي
 پارام
محمد ملكي
مينق
حاج يوسف اسلام دوست
نمرور
ابراهيم اكبر پور
خلج
احمد علي عباسي
اسبخان
التفات پور مهدي
صومعه 
محمدعلي عباسي
ميانبازور
فرمن الله وردي
بزوان
مشخصات دهياران روستاهاي بخش مركزي شهرستان هريس
رديف
نام نام خانوادگي
نام پدر
ميزان تحصيلات
تاريخ تولد
سوابق اجرائي
نام وتابعيت روستايي
1
سليمان ايراني
ندرت
ليسانس
1352
    -
هيق-بخش مركزي
2
قادر رزم جو
حسن
فوق ديپلم
1353
    - 
نهران-بخش مركزي
3
عباسقلي قراچورلوخياوي
خدا قلي
ديپلم
1348
     -
گورگان-بخش مركزي
4
فرامز محمدزاده پارام
اورجعلي
ديپلم
1354
    -       
 پارام-بخش مركزي    
5
ذوالفقارپور اكبر جمال آباد
محرم
ديپلم  
1353
   - 
جمال آباد-بخش مركزي
6
اسد الله وظيفه باروقي
يدالله
ديپلم
1352
     -
باروق-بخش مركزي
7
قربانعلي اسلامي
حسن
ديپلم
1350
شاغل كتابخانه عمومي 
برازين-بخش مركزي
8
حبيب غفاري آذر
ابرهيم 
سوم دبيرستان
1341
    -
موسالو –بخش مركزي
9
يدالله غلامي
غلامعلي
سوم دبيرستان 
1341
    -
نمرور –//
10
غنيمت سيف هريس
احمد
سوم راهنمايي
1343    
     - 
خانقاه-//
11
محمد اكرامي
علي
سوم رهنمايي
1352
   -  
انديس-//
12
اسمعيل نجف زاده
بهلول
سوم راهنمايي
1342
     -
مينق-//
13
رسول خانزاده
علي
اول رهنمايي
1342
      -   
ناحيه -//
14
نريمان اسكندري
فرمان
ششم ابتاديي قديم
1334
مسئول خانه بهداشت
مقصودلو-//
15
خليل ميرزاجاني
غلامحسين
ششم ابتدايي قديم
1330
    - 
كرمجوان-//
16
سليم مرادي بزوان
حسين
پنجم ابتدايي
1348
      -
بزران-//
17
 امامقلي اجاقي شبلو
حسن
پپنجم ابتدايي 
1342
     -
تازه كند عليا-//
18
علي مرتضي زاده
مصطفي
پنجم ابتدايي
1349
     - 
نوجه ده-//
19
علي غفاري
مظاهر
پنجم ابتدايي
1345
     -
خشكناب-//
20
اسدالله تيموري
عباداللهه
پنجم ابتدايي
1336
   -
هرزه ورز-//
21
حسن محرم پور
عبدالهي
سوم ابتدايي
1339
     -
صومعه-//
22
       -        
  -
      -
    -
     -  
تركايش-//
23
-
-
-
-
-
قزلجه زرين-//
24
-
-
-
-
-
شيرلان-//
25
-
-
-
-
-
خلج-//
26
-
-
-
-
-
اسبخان-//
27
-
-
-
-
-
ميانبازور- //
از رديف 22 تا 27 فاقد فرد واجد شرايط براي احراز دهياري روستا مي باشند.
اعضاي شوراي بخش مركزي هريس 
نام ونام خانوادگي
شغل
سواد
سمت
عباس سيف هريس
كشاورز
خواندن ونوشتن
رئيس شوراي بخش
صفر ايراني
رئيس منابع طبيعي
ديپلم
منشي
اصغر شيري آذر
دامدار وكشاورز
خواندن ونوشتن
منشي
حاجاسماعيل سيدلو
كشاورز
خواندن ونوشتن
منشي
صالح خلجي
كشاورز
خواندن ونوشتن
نائب رئيس

























اسامي اعضاي شوراهاي اسلامي روستاهاي بخش خواجه
نام روستا
نفر اول
نفر دوم
نفر سوم
امندي
اكبر فيروزي
غلامرضا سلماننژاد
اروج نويدي
گمند
باقر دادي گمند
قادر تيز راي
مرتضي محمدي
ونيار
حسن جوان مرد
ميكائيل پور مراديان
حسين محمدي
پاكچين
ولي فتحي
اصغر جدي
اكبر جدي
سولوجه
جعفر ممي زاده
علي اسدي
اصغر قروزي
نازه كند نهند
كريم عباسي
صدر ناصري
اكبر اصغري
نهند
اسماعيل حاجي زاده
اصغر صبري
محمد اسماعيل نويد نهند
قلعه لر
اكبر سعادت
حبييب زاهدي
هوشنگ افتخاري
استيار
پرويز علي پور
سعدالله عزيزي
اكبر حسين پور
اربطان
علي سليمانزاده
يوسف عبدالعلي زاده
بهول جوادي*
ينگجه
سيف الله احمدي
خيرالله امامي
داود دهقاني
آغاعليلو
حسن بابائي
جعفر بيگي
سيف الله رضايي
قيزقاپان
حاج حسن رسولي
بالا خان رسولي
محمد بابازاده
گويدرق
امن الله زارعي
محسن پور عبدالله
محمد علي نعمتي
وليلو
غفار حيدري
حسن همتي
علي اكبر حاج عليزاده
طرف
محمد تقي محمدي
 فرامرز تقي زاده
عيسي محمدي
مركيد
الهوردي همت جو
حسين حيدر زاده
غلام غلامي و علي عبد زاده
بشير
ابراهيم كوهي
جليل آميزان
عشقعلي صادقي وند
چنزق
هاشم روحي
حسن وظيفه
مجيد حسين زاده
تازه كند سرند
حسين نوجوان
رحيم بخشي
اسدالله طالبي
كيويچ
قربان گل محمد زاده
بهرام گل محمد زاده
بهلول امير زاده
عباس آباد
حميد زارعي
رحيم سبحاني
خسرو بدري
افشرد
روح الله رنجبري
عين الله محبوبي
حسن نام وران
چمن زمين
اسكندر مرادي
علي مرادي
ابراهيم مرادي
قشلاق سفلي
غلامرضا حشمتي
عادل مجيدي
فريدون اسدي
قشلاق عليا
ابراهيم حضرتي
موسي قدسي
جليل برزگر
دغدغان
مير علي موسوي
اصغر خرمي
يعقوب تقوي
مشير آباد
قدرت عزيزي پور
ابوالفضل صابر
اصغر عزيزي
نيچران
حسن جبار پور
حمزه علي مصلحي
صمد درستان
ديبكلو
قادر اسماعيلي
ابراهيم بيرامي
مهدي پور حسين
هفدران
قدرت الله لطفي
صمد پور رحماني
جليل فاتحي
سرخه گاو
علي اكبر جوادي
علي انصاري
علي شجاعي
هيق
علي اكبر  اميدوار
مير محمد حسين مير هيق
اسماعيل فيروزي
باجه باج
علي تحفه باجه باجي
عبدالله تحفه
سعيدالله بامداد
چوپانلار
محمد رضا عبادي
اكبر سلحشور
مير ابراهيم موسوي
سرند
سجاد طاهري
محمد آقائي
حسن كشور آراي
شاملو
محمد قلي شاهي
احد دهقان
قربانعلي باقري
شهرك پايين
علي انتظاري
احمد محمد عليپور
حسين داداشي
شهرك بالا
جعفر مددي
حسين قربانپور
اسمعلي اصغري
جيغناب
تيمور مردانيان
علي پور قاسمي
عظيم بلندي
عبدالجبار
محمد حسين برزگر
علي عبدالهي
خداوردي بيرامي
قراجه
ابراهيم باقري
صادق شكري
زلفعلي محمودي
ساخسلو
محمد عزيزي
عبداللهس سلمان پور
عزيز عزيري
شيخ رجب
اسحق صفر پور
غني زالي پور
حبيب محرمي
جانقور
اسلام پور حسين
حبيب آقايي
قهرمان پور محمود *
احمد آباد لغلي
اكبر خداداده
محمد حسن محمدي
حيدرعلي خانلاري
خرمالو
فرج عبدالله پور
عظيم صادقي
عبدالله آقايي
شهسوار
حاج علي پورابراهيم 
حسن قديمي
صفر پورعلي
جيغه
حسن پوراكبر
صفر علي اماني
صمد پور زيني
بيلوردي
حمزه علي اسدي
محمد اقازاده
ابراهيم طالب
گيلدير
مختار عليزاده
محمود محمد زاده
نعمت نجفي
سراي
غلمحسين علي حسن زاده
يحيي احمديزاده
محمد تقي جديدي *
چاي كندي
علي غفاري
حسن جواني
علي اماني
چخماق بولاغ سفلي
مير علي آكبر حسيني
صياد حسن پور
ميكائيل عمو
چخماق بولاغ عليا
جمعيتش زير 20 خانوار است از اين رو فاقد شوراست.شوراي بخش خواجه
نام ونام خانوادگي
شغل
سواد
سمت
بالاخان رسولي
آزاد
ابتدايي
رئيس
بهرام گل محمد زاده
معلم
فوق ديپلم
نائب رئيس
علي غفاري
كشاورز
پنجم ابتدايي
منشي
اسماعيل حاجي زاده
آزاد
متوسطه
منشي
مختار عليزاده
كشاورز
متوسطه
منشينظري بر راههاي روستايي
    اعتباراتي كه بابت احداث،‌ساخت و يا تكميل راههاي روستايي منظور مي گردد پيشنهاد مي شود افزايش يابند تا حدالمقدور در كيفيت راههاي ارتباطي نتيجه بخش باشد بعنوان مثال مصالح مورد مصرف در راههاي اصلي منطقه مصالح شكسته و يا دانه بندي شده بوده در صورتي كه در راههاي روستايي از مصالح رودخانه اي استفاده مي شود. درست است كه مصالخ مورد مصرف، آزمايش شده و در حد قابل قبول بكار گرفته مي شود اما طرح راه روستا با تردد محدود انجام مي پذيرد. در حالي كه بهره برداري بيش از حد پيش بيني شده مي باشد. بالجمله،‌ راه روستايي بيلوردي – زرنق با تردد فعلي تغريباً به راه اصلي نزديك است در صورتي كه عمر مفيد يك راه روستايي با يك لايه آسفالت پيش بيني شده است. نكته بعدي كه به نظر مي رسداين است: قبل از احداث يا مطالعه هر گونه احداث مطالعات جامع باشد تا نوع بهره برداري آتي نيز مدنظر باشد. در برخي از راههاي روستايي مخصوصاً راههاي ارتباطي بين چند روستا با اندكي بهسازي يا وسعت دادن به اهميت پروژه مي توان ساخت يا احداث را در درجه مطلوبتري قرار داد.
احداث يك راه از مسير « جيغه » به يكي از روستاهاي « باجاباج» ،‌«چاي كندي»،يا «هيق سرند» از دامنه هاي « آيناخلو » نيز مي تواند در رشد و شكوفايي رفاهي و اقتصادي منطقه موثر باشد.




راه شوسه
آسفالت
تعداد روستا
29
درصد
30%
تعداد روستا
11
درصد
11%
تعداد خانوار
2306
درصد
29%
تعداد خانوار
2185
درصد
28%
ماخذ: خانوار و جمعيت بر اساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1375





















نماية منابع و مآخذ فصل « شرح اجمالي حوزه مورد بحث »
1-                 الاعلام بمناقب الاسلام،‌ابوالحسن عامري
2-                 ايران توركلرينين اسكي تاريخي،‌پروفسور زهتابي، بيرينجي جلد
3-                 تاريخ و جغرافي دارالسلطنه تبريز، نادر ميرزا،‌چاپ اول
4-                 ديوان استاد شهريار
5-                 ديوان پروين اعتصامي
6-                 سيماي شهرستانهاي استان آذربايجانشرقي ،‌جلد 15
7-                 شهر اوجان،‌محمد باقر مدرس
8-                 كعبه دلها، به اهتمام دكتر علي ترابي
9-                 كيهان انديشه ،‌شماره 52
10-              مثنوي مولوي
11-              نامه هاي عين القضات همداني
12-              نزهت القلوب ،‌حمدالله مستوفي،‌چاپ ارمغان
ياد
[1] عين القضاه همداني ، نامه ها

[2] ياد ياران ص 163
3    كعبه دل ها – به اهتمام دكتر علي اكبر ترابي ص7 / محمد رضواني .
4 الا علام به منا قب الاسلام /ابولحسن عامري /ترجمه فارسي /نقل از كيهان انديشه شماره 52 بهمن واسفند 72 ص161.

¨ مستفاد از جلسات استاد مقصود اسمعيلي كردلر در دانشگاه آزاد تبريز
5 سيماي شهرستانها ي استان آذر بايجان شرقي  جلد 15 صفحه 1
6  پيشين صفحه 3

7 همان صفحه 50
8 پيشين صفحه 7
9 همان صفحه صفحه 15
¨ بخشايش ،‌كلوانق،‌خواجه،‌سرند و بئشير همه از توابع شهرستان هريس مي باشند.
¨¨  مته براي مذكر و ماتان براي مونث استعمال مي شود در خود شهر هريس نيز مواردي از بكارگيري ماتان وجود دارد.
1* مهرانرود: نام يكي از دهستانها ي چهارگانه شهرستان بستان آباد كه از 64 ،‌آبادي تشكيل شده و مهترين قراء آن عبارتند از:باسمنج،‌بارنج، بخشايش، كلوانق، كردكندي،‌آلانق، كر، سيسان، ايرانق، گرگان، سقين سراي. * از اين ميان بخشايش و كلوانق از نقاط شهري هريس مي باشند.
2* متن: مواضعان. مواضعخان نام يكي از دهستانهاي چهارگانه بخش ورزقان در قسمت جنوبي بخش،‌و مركز آن دهستان خواجه است. * فعلاً‌جزو شهرستان هريس مي باشد.
خانمرود: نام يكي از دهستانهاي بخش دو گانه بخش هريس شهرستان اهر ،‌كه مركز آن قريه هريس است.
3* بَدُستان: يكي ديگر از دهستانهاي بخش هريس اهر ،‌ و مركز آن قريه سراي است. اين دهستان مركز قالي روستا بافي است كه مرغوبترين نوع قالي است در اين محل بافته مي شود.
الف) در سال 1320 زمان ورود ارتش روس ها و بمباران هريس
ب) مقتدر الحكومت بوده و در برابر دادن غلّه به روسها ايستادگي كرده است. ميرزا محمد هجري در هجو وي سروده اي دارد كه ابياتي از آن را مي خوانيم:
گلدي هريسه بير قوجا كفتار بخشدار           اهل هريسه ايليري آزار بخشدار
گاه « … ني » چكيب آغوشينه ياتار           گه گولشنين ديبينده خورولدار بخشدار
بير احمدي لقب دي محمد يازيار آدين          خطّاب نسلينه اوزي اوخشار بخشدار
دوتماز اوروج، امام حسينه عزا دوتار           بئله بيلير پيمبري تولار بخشدار
ايسته ر تومانچاق ائله يه بيچاره ملّتي         … نحيفينه گيره شلوار بخشدار
جارچي غلام دن خبر آلسان اگر دئيه ر          جارچي پولوندا ائله يه ر انكار بخشدار
كرداري پيس ، طبيعتي پيس فطري خبيث           ايت تك آدام گورنده ميريلدار بخشدار
اون بير كيلو چوره ك آ ليره گونده خلقدن         ايستر يواش – يواش ائده خروار بخشدار

پ) از اهل روستاي « قيزقاپان» بوده است.
ت) همسرش تركان خاتون ، دختر برادر علي شبستري رئيس مجلس ملي پيشه وري يا حكومت دمكرات بوده است.

ث) ميرزا محمد هجري در وصف وي سروده است:
آقاي بخشدار ‹ كريمي› كرم نمود            خوبي به بخش با قدم سختم نمود
آسوده خاطرند اهالي كه در هريس        رشوت وجود داشت كريمي عدم نمود
ج) نويسنده، نامه اي از وي را به تاريخ 29/5/52 ملاحظه كرده است.

چ) ناصريان از قرار معلوم اهل ذوق بوده چند بيت از اشعار وي در شرح حال هريس زبان زد است. به زحمت نسخه كامل آن را از آقايان عشقي و بهرام نژاد تهيه نمودم، از خوانندگان ميخواهم كه به اين ابيات دل سپارند:

من دئيرديم بس هريس بير ياخشي شهرستان ايميش             هر طرف گلزار و گل يا چشمه و بوستان ايميش
فرشيني گورجك دئديم الحق بهشت اولسون گرك         ساكني  خردو كباراً حوريميش غلمان ايميش
بس كه مخمر تك شفق سالميشدي فرشلر رنگ رنگ            واريئري باور ايديم  داش قوملاري مرجان ايميش
ايله دي  تعريف بير ملعون منه وئردي فريب         بيلمديم من جدي آبادي اونون شيطان ايميش
تكيه يه حيدرده باري ماشينه اولدوم سوار         مير باقير صاحب ماشين راننده آرتوش خان ايميش
طي قيلديم يوللاري كج راهده ن بي راهده ن          در حقيقيت بو شوسه يول جاده تهران  ايميش
ماشين ايلردي  تمايل ضربيله صاق و صولا                فكر ائديرديم اوندا عزرائيل يقين مهمان ايميش
من كه پهلوي شوفر ده راحت و آرام ايديم       ماشين اوستونده  نهايت ناله و افغان  ايميش
الغرض گلديم يتيشديم تا هريسين شهرينه         دوشماقين بيلديم بو ويران يئر نئجه ويران ايميش
نه خيابان وار نه فايطون يوخدي بير تاكسي ماشين        نمره يك تاكسي يئرينده بير قوتور ماديان ايميش
يوخدي مهمان خانه سي  ميخانه سي يا كافه سي         قرن بيستم ده بو يئر آزادليغا عدوان  ايميش
برقي يوخ راديو تاپولماز ني گيله قليان يوخ          ني  گيله قليان يئرنده چوخ قديم قليان ايميش
آختارورسان گر تاپولماز اون ائوه بير مستراح          خارج ايتمك شارعه بو قدر ده نيسان  ايميش×××
رسمدور ساخلار اوچ عورت بوردا هر بير تك كيشي       اسمده  آرواد  ليكن  بدتر از حيوان ايميش
حيف دور حيوان دئييم حيوانلر راحت دولر           فرش توخور تندير سالار حيوانلارا پاسبان  ايميش
ايندي بيلديم من نده ن سولماز بو فرشين رنگيني            رنگ ائدن هر مظلوم عورت رنگ اوركده ن قان  ايميش
هم مينه ر هم ايشله در حرصي دوتوب گاهي ويرار           يوخدو انصاف و مروت خالي از عرفان  ايميش
هر بيري بير شير غراندور وريب باش ياراماغا             باغسان اوضاعينه،من دن بئش بتر  عريان ايميش
غملي بير يئردي آچيلماز غملي بو گويلوم منيم          وار دور علت بو يئرين چون دوري قبريسان ايميش
اي جماعت رحم ائدون بو لات و  عور عورتلره           يوخسا رحم ائتمك سواي از روضه و احسان ايميش
قوي  وبالون بوينوما احسانيوي وئرمه هدر              آچ قاليب عريان ياتان بو شخصده انسان ايميش
نئچّه حاجي وار آدين ياغشي ده ييل اولسون بيان           ظاهراً حاجي ولي باطنده بير عثمان ايميش
مكه ني شوت ائله ييب حاجي اولانلار گلديلر          ال اياقسيز قتلينه بو حاجي ليق فرمان ايميش
بوغدا يا فوري ترقي وئرديلير فيلسوفلر              صد هزار افسوس هامي اعمال لر يالان ايميش
وار خبرلرده كه نمروده اولوب مسكن بو يئر        قوم نمروده بو يئر هم مدفن اوطان ايميش
ارث دور نمرود ديدن قالميش همان ذريه ير           ناصري ختم ايله عاقل لر دئيه ر نادان  ايميش
* چون اربطان بالاي 1500 نفر جمعيت دارد لذا آقايان رضا بابابائي و اسداله اكبري بعنوان منشي نفرات چهارم و پنجم شورا هستند.
* چون جانقور بالاي 1500 نفر جمعيت دارد لذا آقايان سلطانعلي حبيب الهي و عبدالعلي جانقوري بعنوان منشي نفرات چهارم و پنجم شورا هستند.
* چون سراي بالاي 1500 نفر جمعيت دارد لذا آقايان يعقوب كارگر و اكبر عاليزاده بعنوان منشي نفرات چهارم و پنجم شورا هستند.